Sanktuarium św. Wojciecha w Świętym Gaju

Święty Gaj - miejscowość w gminie Rychliki, w powiecie elbląskim, w województwie warmińsko-mazurskim.

W centrum wsi znajduje się kościół p.w. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika. Pierwszy kościół we wsi został wzniesiony w 1399 roku. Od wieków przynależał do parafii p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w znajdującym się pobliskim Kwietniewie. Powstała gotycka budowla miała niegdyś nisko schodzący, namiotowy dach, ostrołukowy portal wejściowy i ostrołukowe okna. Szczytowa ściana wschodnia kościoła była ozdobiona pięcioma blendami, zaś w części zachodniej wznosiła się drewniana wieża. Zabytkowa świątynia spłonęła w 1861 roku na skutek uderzenia pioruna. Cztery lata po pożarze kościół został odbudowany w stylu neogotyckim.

Według jednej z hipotez to właśnie na terenach dzisiejszej miejscowości Święty Gaj, 23 kwietnia 997 roku, zginął śmiercią męczeńską św. Wojciech biskup praski. Dlatego, aby podkreślić rangę tegoż miejsca zdecydowano się w latach 80. XX wieku na sprowadzenie z Gniezna do kościoła relikwii Świętego. Dekretem z 9 maja 1986 roku, prymas Polski kardynał Józef Glemp ustanowił w Świętym Gaju sanktuarium kultu św. Wojciecha. W dokumencie nadania tytułu napisał m.in.: „(...) na mocy specjalnych uprawnień nadanych mi przez Stolicę Apostolską, niniejszym - mając na uwadze przedłożone racje historyczne - kościołowi w miejscowości Święty Gaj przywracam, a jeżeli go nie miał - nadaję tytuł Świętego Wojciecha Biskupa i Męczennika”. Od tego czasu kult św. Wojciecha znacznie się ożywił. Relikwie umieszczone zostały w figurze św. Wojciecha, znajdującej się na tabernakulum w ołtarzu głównym kościoła.

W niewielkiej odległości za wsią, przy drodze do Starego Dolna, pod koniec lat 80. XX wieku wzniesiono ołtarz polowy. Otoczony został on stacjami Drogi Krzyżowej, na których umieszczono swobodne interpretacje kwater Drzwi Gnieźnieńskich, obrazujące życie i śmierć św. Wojciecha. Przy ołtarzu polowym odprawiane są Msze św. dla pielgrzymów, którzy co roku w okolicach 23 kwietnia – w dzień śmierci patrona - przybywają do Świętego Gaju.

Na wschód od miejscowości znajduje się grodzisko Cholin.

Wokół kościoła znajduje się czynny cmentarz, co stanowi rzadkość w krajobrazie Warmii i Mazur.

Na wieży kościoła i we wsi liczne gniazda bocianie, dodające uroku tej niewielkiej osadzie.

Kapliczka w Bukwałdzie. © Stanisław Kuprjaniuk

Kapliczka w Bukwałdzie. © Stanisław Kuprjaniuk

Kapliczka w Bukwałdzie. © Stanisław Kuprjaniuk