Konspiracyjny Związek Mazurów

Konspiracyjny Związek Mazurów
Rodzaj organizacji	organizacja tajna
Profil działalności	działalność narodowa
Rok założenia	1943

Konspiracyjny Związek Mazurów- założony w 1943 roku w Radości pod Warszawą z inicjatywy Karola Małłka.

Historia

Organizacja funkcjonowała jako Mazurski Instytut Badawczy, przekształcony następnie w Instytut Mazurski. Działał w ramach istniejącej Komisji Oświatowej Prus Wschodnich Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. W 1944 roku powstało Biuro Ziem Zachodnich, organ podlegający Delegaturze Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj. Biuro odpowiedzialne było za przygotowanie kadry nauczycielskiej, urzędniczej, która w przyszłości miała stworzyć bazę administracji polskiej na terenie Prus Wschodnich. Wybuch powstania warszawskiego wstrzymał dalsze prace. Poza tym niewielu działaczy Biura chciało podjąć współpracę z Komitetem Wyzwolenia Narodowego. Próbę współpracy podjęli jednak przedstawiciele Konspiracyjnego Związku Mazurów, którzy pragnęli uczestniczyć w planowaniu bliskiej przyszłości ludności mazurskiej. W tym momencie najważniejszym celem okazała się obrona Mazurów przed skutkami ofensywy radzieckiej. W listopadzie 1944 roku Karol Małłek oraz Hieronim Skurpski jako delegaci Związku spotkali się z Bolesławem Bierutem w Lublinie. Przekazali mu memoriał poświęcony omówieniu zasad organizacji życia polskiego na obszarze Mazur. W memoriale - który stanowił zarazem program organizacji - postulowano m.in. opuszczenie przez Niemców mazurskiej ziemi, utworzenie województwa mazurskiego, przeprowadzenie reformy rolnej, roztoczenie opieki nad zabytkami. Administracja i szkolnictwo miały mieć wyłącznie polski charakter. Działacze Konspiracyjnego Związku Mazurów jako stolicę województwa mazurskiego widzieli Królewiec lub Olsztyn. Jerzy Burski z ramienia Związku został wybrany posłem Krajowej Rady Narodowej. Część postulatów i wniosków organizacji została wprowadzona w życie. 14 marca 1945 roku Jerzy Burski został drugim zastępcą pełnomocnika Rządu na Okręg Mazurski. Od 1945 placówka Instytutu Mazurskiego rozpoczęła pracę w Olsztynie. Trzy lata później jednostka została przekształcona w stację naukową poznańskiego Instytutu Zachodniego im. Zygmunta Wojciechowskiego. Wkrótce intencje i plany Konspiracyjnego Związku Mazurów skonfrontowane zostały z trudnościami powojennej rzeczywistości oraz kierunkiem polityki wytyczonej przez władze Polski Ludowej.

Osoby związane z organizacją

• Bohdan Wilamowski
• Karol Małłek
• Jerzy Burski
• Walter Późny
• Bohdan Wilamowski

Bibliografia

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
2. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
3. Sakson Andrzej, Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach 1945-1997, Poznań 1998.