Kot

Kot
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Jedwabno
Liczba ludności (2013)	166
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kot
Położenie na mapie Polski Kot
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kot – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Jedwabno. Miejscowość w 2013 roku liczyła 166 mieszkańców. Funkcję sołtysa sprawuje Marianna Szydlik.

Położenie

Miejscowość położona jest w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, około 9 km na południowy-zachód od Jedwabna, przy drodze wojewódzkiej nr 545, nad rzeką Omulew.

Dzieje miejscowości

Obecna wieś składa się niejako z trzech początkowo oddzielnych części: własciwej wsi, majątku Omulew i Majątku Omulewski Młyn. Najstarszy jest majątek Omulew, nadany rodzinie Finkensteinów (11 łanów). W 1623 r. książę Jerzy Wilhelm zapisał Johannesowi Plagga karczmę (leżąca nad rzeką Omulew miedzy jeziorem Omulew a wsią Kot), zwaną Babakrug. Wymienia ją spis katastralny z 1717 roku. Włąścicielem był (oraz należącego do niej 1 łanu) Wilhelm Ernst von Finckenstein. W 1782 r. Babakrug posiadał 3 budynki, a w 1817 r. był już tylko 1 budynek mieszkalny, zamieszkany przez 13 osób. Natomiast w majątku Omulew było 8 budynków mieszkalnych i 52 mieszkańców.

W spisie majątków z 1879 r. znajduje się następująca wzmianka: "Omulef, Rittergut, mit Czarna, köllm.", co znaczy: "Omulew, majątek rycerski, z Czarną, chełm [osiedle chełmińskie]". Osiedle Czarna znajdowało się między jeziorem Czarnym a jeziorem Omulew. W 1782 r. osiedle to posiadało tylko 1 chałupę, natomiast w 1848 r. i w 1861 r. znajdowały się tam 3 budynki mieszkalne, a liczba mieszkańców wynosiła odpowiednio: 24 i 20 osób. W 1879 r. majątek Omulew posiadał 657 ha, w tym 167 ha wód i 92 ha lasów, 10 ha odłogów i dróg, 85 ha łąk, 303 ha gruntów ornych. W majątku znajdowała się cegielnia, gorzelnia i piec do wypalania wapna. W 1885 r. majątek liczył 91 mieszkańców.

Omulewski Młyn (Przysowa) leżał nad rzeką Omulew, w miejscu gdzie dzisiaj położona jest siedziba leśnictwa Dębowiec. Najstarsza wzmianka na temat Omulewskiego Młyna pochodzi z 6 kwietnia 1742 r.: młynarz Goroncy otrzymał wtedy przywilej na prowadzenie tartaku, położonego nad Omulwią. W 1752 r. właścicielem Omulewskiego Młyna był Gustaw Paulini. W rękach rodziny Paulinich majątek ten pozostał do 1945 r. W 1817 r. w Omulewskim Młynie znajdowały się 3 budynki mieszkalne, w których mieszkało 17 osób. W spisie z 1820 r. podano drugą nazwę tego majątku - Przysowa. W 1879 r. majątek liczył 144 ha i miał do zapłacenia 198 marek podatku. W 1885 r. Omulewski Młyn obejmował 188 ha, w tym 114 ha gruntów ornych, 8 ha łąk i 8 ha lasów. W 1829 r. jako właściciela Omulewskiego Młyna wymieniono Adolfa Pauliniego. Majątek obejmował wtedy 126 ha, w tym 70 ha gruntów ornych, 10 ha pastwisk i 26 ha lasów i wód.

Wieś Kot do 1945 r. nosiła nazwę Omulefofen, czyli Omulewski Piec. W dokumencie z 17 sierpnia 1742 r. Kot został określony, jako wieś zajmująca się wyrobem smoły. Pięciu smolarzy posiadło wówczas łącznie 37 łanów i 11 mórg oleckich ziemi. W 1817 r. wieś liczyła 24 chałupy i 130 mieszkańców. W 1822 r. w Kocie mieszkało 19 chłopów szkatułkowych, podleśniczy Kozłowski i kowal. Wieś posiadała wtedy 40 łanów, 11 mórg i 47 prętów oleckich ziemi. W 1885 r. Kot liczył 325 mieszkańców.

W 1910 r. poszczególne części wsi przedstawiają się następująco: majątek Omulew - 1020,5 ha i 28 mieszkańców, majątek Omulewski Młyn - 99,2 ha i 16 mieszkańców, Kot (Omulewski Piec) - 779,2 ha i 325 mieszkańców. W 1928 r. majątki Omulew i Omulewski Młyn oraz wieś Kot zostały połączone i razem stworzyły sołectwo Kot (Omulewski Piec). W 1939 r. sołectwo to liczyło 518 mieszkańców.

Na terenie wsi znajduje się zamknięty cmentarz ewangelicki.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim.

Bibliografia

S. Ambroziak, Osadnictwo na terenie gminy Jedwabno od czasów Zakonu Krzyżackiego, Rocznik Mazurski 2002.
Max Toeppen, Historia Mazur, Olsztyn, 1995.
Iwona Liżewska, Wiktor Knercer: Przewodnik po historii i zabytkach Ziemi Szczycieńskiej. Olsztyn, 1998.
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
Bank Danych Lokalnych GUS [10.02.2015]
Urząd Gminy Jedwabno [10.02.2015]
Mapy Google Maps [10.02.2015]