Napiwoda

Napiwoda
Napiwoda Wikipedia [12.09.2013]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	nidzicki
Gmina	Nidzica
Sołectwo	Napiwoda
Liczba ludności (2010)	835
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	13 - 100 Nidzica
Tablice rejestracyjne	NNI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Napiwoda
Położenie na mapie Polski Napiwoda
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Napiwoda (Napiwodde, niem. Napiwodda, od 1938 r. Grünfliess) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nidzickim, w gminie Nidzica. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 835 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Jan Kowalski.

Położenie

Wieś leży nad Strugą Napiwodzką w odległości ok. 6 km od Nidzicy, przy drodze wojewódzkiej nr 545.

Dzieje miejscowości

Wiadomo, że w 1. połowie XV w. miejscowość była wsią czynszową. Została lokowana w 1436 r. Nieznana jest etymologia nazwy miejscowości. W 1516 r. Napiwoda obejmowała 45 łanów, na których gospodarzyło 13 chłopów. Sołtysem w tym czasie był Jakob Freynik. W 1615 r. Paul Birnhauer otrzymał przywilej na prowadzenie karczmy. W 1661 r. 9 łanów było pustych. Na jej terenie w latach 1737–1740 powstała szkoła. W 2. połowie XVIII w. osadzali się tutaj polskojęzyczni chłopi z Mazowsza. W XVIII w. funkcjonowało we wsi leśnictwo, a chłopi posiadali Prawo chełmińskie. W tym samym okresie chłopi mieli problem z sianem dla hodowanych owiec. W 1792 r. we wsi były 22 gospodarstwa chłopskie. W 1812 r. przez wieś przejechali żołnierze włoskiej piechoty z IV korpusu pod wodzą gen. Pino, paląc część zagród.

W XIX w. przeważająca część mieszkańców była wyznania ewangelickiego. W 1880 r. okręg urzędu cywilnego liczył 747 mieszkańców. Ponadto w latach 1890–1945 wieś nosiła nazwę Grünfließ. W 1858 r. Napiwoda obejmowała 5378 mórg ziemi. W 1871 r. obok 504 ewangelików żyło 42 katolików i 3 żydów. W 1935 do czteroklasowej szkoły, zatrudniającej 4 nauczycieli, chodziło 191 dzieci.

Do 1954 r. wieś była siedzibą gminy Napiwoda. W miejscowości znajdowała się również karczma. W 1968 r. powstała tutaj nowa ośmioklasowa szkoła, a w 1991 r. wybudowano nowy kościół. Nie zachowały się informacje o formie zabudowy wiejskiej.

Liczba mieszkańców i domów w poszczególnych latach:

• 1818 r. – 30 domów, 233 osoby

• 1877 r. – 70 domów, 549 osób

• 1890 r. – 82 domy, 653 osoby

• 1939 r. – 730 osób

Gospodarka

We wsi znajduje się stajnia, tartak oraz hostel prowadzony przez Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym.

Przyroda

W pobliżu miejscowości znajduje się Rezerwat Koniuszanka, na terenie miejscowego leśnictwa są także pomniki przyrody - głazy narzutowe: 1 i 2.

Kultura

Jest tutaj Biblioteka, będąca filią Miejsko–Gminnej Biblioteki Publicznej w Nidzicy.

Religia

We wsi znajduje się siedziba lokalnej parafii rzymskokatolickiej.

Bezpieczeństwo

W Napiwodzie działa Ochotnicza Straż Pożarna.

Szkolnictwo

Dzieci uczą się w miejscowej Szkole Podstawowej im. Jana Pawła II.

Ludzie związani z miejscowością

• Jadwiga Bardyszewska (ur. 1954) – artystka plastyk, pedagog
• Regina Nowak (ur. 1955) – bibliotekarka, animatorka kultury
• Józef Gburzyński (ur. 1949) – urodzony w Napiwodzie związkowiec, działacz opozycji w okresie PRL, samorządowiec, prezydent Elbląga

Zabytki

Na terenie miejscowości znajduje się tablica poświęcona gen. Moczugowskiemu i jego żołnierzom, którzy polegli w 1914 r. Do czasów współczesnych zachowało się założenie dworsko–parkowe z XIX w., zabudowa folwarku, gorzelnia, tradycyjna zabudowa zagród, siedziba nadleśnictwa rządowej plantacji leśnej, budynek dawnej szkoły, dzwonnica, dworzec kolejowy, cmentarz ewangelicki z 2. połowy XIX w., cmentarz rodziny Holz–Dahrenstaedt oraz aleje przydrożne.

Bibliografia

1. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. VI, Warszawa 1885.
2. Wijaczka Jacek, Dzieje wsi do końca XVIII wieku, [w:] Historia Nidzicy i okolic, pod red. Waldemara Rezmera, Nidzica 2012, ss. 165–202.
3. Zielińska Agnieszka, Dzieje miasta i okolic w latach 1807 - 1914, [w:] Historia Nidzicy i okolic, pod red. Waldemara Rezmera, Nidzica 2012, ss. 203–267.
4. Bank Danych Lokalnych GUS [12.09.2013]
5. Wikipedia [12.09.2013]