Stębark

Stębark
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Grunwald
Liczba ludności (2010)	445 (łącznie Stębark i Łącko
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-107
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Stębark
Położenie na mapie Polski Stębark
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Stębark (po 1945 r. Sztymbark, niem. Tannenberg) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Grunwald. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Miejscowość położona na Mazurach Zachodnich (Pojezierze Iławsko-Ostródzkie),zajmuje wschodni skłon Garbu Lubawskiego. Stębark leży w odległości 26 km na południe od Ostródy i około 17 km na południowy zachód od Olsztynka.

Dzieje miejscowości

Pierwsza wzmianka dotycząca miejscowości pochodzi 1380 roku. Osada stanowiła wówczas dobra rycerskie liczące 80 łanów. W 1380 roku sołtys Berthold otrzymał odnowiony przywilej na łany sołeckie. W 1411 Krzyżacy, między Stębarkiem a Ludwikowem wybudowali kaplicę w miejscu śmierci wielkiego mistrza. W kolejnym stuleciu, dokładnie w 1511 roku kaplica została okradziona. W 1414 została zniszczona przez Polaków, podczas tzw. wojny głodowej. Po dwóch latach została odbudowana. W latach 1515-1519 właścicielem Stębarka i Samina był niejaki szlachcic Samiński. W 1540 praktycznie cała miejscowość stanowiła własność Albrechta Fincka. Według źródeł w roku 1772 do szkoły w Stębarku uczęszczało łącznie 95 dzieci, w tym 26 miejscowych. W 1778 roku Stębark stanowił własność radcy von Brandt. W 1820 roku Stębark liczył 120 mieszkańców. W roku 1895 w majątku zamieszkiwało 245 osób, we wsi natomiast 284 mieszkańców. W 1939 roku w Stębarku żyły ogółem 664 osoby. W roku 1914 tutejsza szkoła w czasie I bitwy mazurskiej 26-30 sierpnia 1914 roku pełniła funkcję kwatery głównej Hindenburga i jego sztabu. Mieczysław Orłowicz wspomina o magicznym stawiku, położonym w okolicy Stębarka, którego miała rzekomo działanie lecznicze: „Jeszcze w r. 1720 odbywały się do niego pielgrzymki i do ruin kapliczki […] liczne pielgrzymki, zwalczane przez duchowieństwo ewangelickie, a na odpust, w drugi dzień Zielonych Świątek gromadziły się tu tysiące ludu”

Kultura

W Stębarku znajduje się Muzeum Bitwy pod Grunwaldem. Oprócz działalności wystawienniczej i edukacyjnej organizowane są w nim konferencje i sympozja, jak np. "Grunwald i inne muzea pobitewne w Europie". Instytucja ta uczestniczy w Obchodach Jubileuszu Bitwy pod Grunwaldem, zorganizowała także imprezę artystyczno-edukacyjną "Chwała Polsce w Orężu i Śpiewie". W Stębarku i okolicach organizowane są także międzynarodowe plenery malarskie.

Edukacja

• Szkoła Podstawowa
• Publiczne Gimnazjum im. Władysława Jagiełły

Turystyka

• Szlak pieszy Grunwald - Olsztynek

Zabytki:

• Kościół barokowy z końca XVII wieku, przebudowany w wieku XVIII i rozbudowany w 1909 roku. Wieża kościelna jest drewniana, ołtarz barokowy z 1681 roku.
• Zachowany dwór został wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku . Na terenie dawnego parku dworskiego znajduje się cmentarz rodowy dawnych właścicieli. Obecnie należy do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Ludzie związani z miejscowością

• Romuald Odoj (ur. 1931) - archeolog, badacz, muzealnik, był kierownikiem Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej.

Bibliografia:

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 1-2, Olsztyn 2011.
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu:16.08.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/osterode.html [data dostępu:16.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu:16.08.2013]