Inteligentne specjalizacje

Inteligentna specjalizacja (IS) – to proces polegający na wyborze dziedzin gospodarki i nauki, które są najistotniejsze z punktu widzenia potencjału regionu oraz ukierunkowania na nie interwencji mającej na celu radykalny rozwój województwa poprzez wzrost innowacyjności gospodarki na bazie absorpcji wyników badań. IS nie jest strategią rozwoju branży gospodarki tylko specjalizacją regionu w dziedzinie B+R+I w określonym obszarze. W województwie warmińsko-mazurskim są trzy specjalizacje, tj.: ekonomia wody, drewno i meblarstwo, żywność wysokiej jakości.

Wprowadzenie

Podczas aktualizacji strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego w 2013 r. przyjęto istnienie w regionie trzech inteligentnych specjalizacji (tab. 1):

• ekonomia wody
• żywność wysokiej jakości
• drewno i meblarstwo

Tabela. 1. Inteligentne specjalizacje w woj. warmińsko-mazurskim (przykładowe elementy)

ekonomia wody	żywność wysokiej jakości	drewno i meblarstwo
sporty wodne	produkcja maszyn dla rolnictwa	usługi projektowe
transport wodny	produkcja żywności nieprzetworzonej	przetwórstwo i sprzedaż drewna
produkcja maszyn	nauka i IOB	produkcja mebli
produkcja jachtów i łodzi	przetwarzanie i unieszkodliwianie odpadów porolniczych	produkcja innych wyrobów stolarskich
nauka i IOB	produkcja i usługi na rzecz hodowli zwierząt	nauka i IOB
środowisko przyrodnicze i jego ochrona	chów i hodowla ryb oraz zwierząt	naprawa i konserwacja
przemysł rolno-spożywczy	przetwórstwo spożywcze
zakwaterowanie i odnowa biologiczna

Źródło: Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego do 2025 r., strategia2025.warmia.mazury.pl

Ekonomia wody

Specjalizacja "ekonomia wody" bazuje na największych w Polsce zasobach wód powierzchniowych. Stanowią one ok. 20% powierzchni województwa warmińsko-mazurskiego, co daje mu pierwsze miejsce w kraju. Wokół jezior i rzek rozwinęła się turystyka oraz szereg rodzajów działalności, które mają również duży potencjał innowacyjny. Warmia i Mazury są znane z produkcji jachtów, łodzi (np. Delphia Yachts z Olecka znajduje się w czołówce polskich producentów jachtów żaglowych – rocznie produkuje ponad 150 jachtów żaglowych i 1000 motorowych, które trafiają głównie na rynki Europy Zachodniej), a także usług związanych z tą branżą. Istotnym czynnikiem rozwoju specjalizacji jest silna pozycja zaplecza naukowego w obszarze produkcji żywności, które powinno być wsparte współpracą z producentami maszyn i urządzeń (wydziały techniczne). Rozwój specjalizacji wychodzi naprzeciw potrzebom ochrony środowiska, w której region chce uzyskać znaczenie międzynarodowe.

Do przykładowych elementów specjalizacji zaliczono:

• sporty wodne (a w tym m.in. organizację imprez sportowych (regaty, obozy żeglarskie), szkoły nauki pływania, szkolenia żeglarskie, naukę windsurfingu, kitesurfingu, nurkowania, ślizgi na bojerach, sprzedaż sprzętu wodnego, wypożyczalnie sprzętu wodnego, usługi sternicze, czartery jachtów i łodzi)
• transport wodny (a w tym m.in. rejsy pasażerskie, transport wodny towarów, transport łodzi i jachtów)
• produkcję jachtów i łodzi (a w tym m.in.: produkcję jachtów i łodzi motorowych, usługi szkutnicze, produkcję żagli)
• produkcję maszyn (a w tym m.in. produkcję maszyn do cięcia wodą, produkcję turbin i elementów do przemysłu stoczniowego i okrętowego)
• naukę i IOB (a w tym m.in. uczelnie wyższe - edukacja i badania, szkoły tematyczne, instytuty i laboratoria, agencje, organizacje, stowarzyszenia, klastry)
• środowisko przyrodnicze i jego ochronę (a w tym m.in. hydroelektrownie: wytwarzanie, przesyłanie, dystrybucja i handel, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, rekultywację jezior, infrastrukturę wodociągowo-kanalizacyjna, pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody, recycling i utylizację odpadów)
• przemysł rolno-spożywczy (a w tym m.in. hodowlę ryb i innych organizmów wodnych, przetwarzanie i konserwowanie ryb, produkcję soków, piwa i innych napojów, połów ryb)
• zakwaterowanie i odnowę biologiczną (a w tym m.in. hotele, obiekty spa i wellnes, parki wodne i aquasfery, uzdrowiska)

Żywność wysokiej jakości

Specjalizacja "żywność wysokiej jakości" bazuje na silnej pozycji rolnictwa w regionie (jeden z najwyższych wskaźników produktywności w Polsce). Ponadto opiera się ona na przemyśle rolno-spożywczym, dynamicznym rozwoju rolnictwa lokalnego i tradycyjnym przetwórstwie żywności opartej o regionalne surowce i krótkie łańcuchy sprzedaży oraz produkcji żywności o projektowanych funkcjach. Odpowiada także na potrzeby konsumentów związane z promowanym zdrowym stylem życia.

W województwie warmińsko-mazurskim działa ok. 26 tys. małych i średnich gospodarstw dostarczających żywność naturalną, tradycyjną i ekologiczną na bazie własnych surowców. Sieć rozwija się coraz dynamicznej – obecnie co jedenaste gospodarstwo ekologiczne w Polsce znajduje się w woj. warmińsko-mazurskim (drugie miejsce w kraju), a blisko 15% upraw rolnych objętych jest systemem kontroli w rolnictwie ekologicznym. Z ekologicznych bogactw Warmii i Mazur czerpią firmy produkujące artykuły spożywcze i napoje – w regionie działa ich aż 900 (5% w skali całego kraju). Firmy te przodują w przetwarzaniu i konserwowaniu ryb i mięsa, produkcji wyrobów z mięsa, produkcji wyrobów mleczarskich, przetwórstwie owoców i warzyw, produkcji soków i innych napojów, produkcji wyrobów piekarskich, wyrobów cukierniczych oraz napojów alkoholowych i piwa.

Wśród największych inwestorów z branży spożywczej, którzy zainwestowali na Warmii i Mazurach wymienić można m.in.: Smithfield Food (amerykański producent mięsa), (Morliny-Ełk, Ekodrob Iława) oraz Heineken (holenderski browar). Działają tu ponadto Indykpol (Olsztyn, producent mięsa i przetworów indyczych), Mazurskie Miody (wyroby pochodzenia pszczelego), grupa Polmlek (producent mleka i wyrobów mleczarskich) oraz Tymbark (producent soków i napojów niegazowanych).

Wokół produkcji żywności region rozwinął bardzo silną specjalizację naukową, osiągając w niej znaczące sukcesy międzynarodowe. Jest ona jednocześnie zapleczem badawczo-naukowym dla pojedynczych firm i klastrów. Na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim (największej uczelni w regionie) kształcą się przyszli technolodzy żywności, w Olsztynie działa także Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności Polskiej Akademii Nauk, jedna z czołowych instytucji naukowych regionu Warmii i Mazur.

Potwierdzeniem wysokiej jakości regionalnej żywności są certyfikaty Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego – otrzymują je restauracje i producenci, oferujący lokalne i regionalne produkty i potrawy, promujący lokalne zwyczaje i tradycyjną kulturę jedzenia. Województwo warmińsko-mazurskie jako pierwsze w Polsce przystąpiło do europejskiej sieci. Pełne członkostwo uzyskało w 2005 r. pod nazwą Dziedzictwo Kulinarne Warmia Mazury i Powiśle. Obecnie do regionalnej sieci należy ponad 140 przedsiębiorstw.

Wśród przykładowych elementów specjalizacji wskazać można następujące:

• produkcję maszyn dla rolnictwa (a w tym m.in. produkcjaę asortymentu dla hodowli ryb, produkcję maszyn rolniczych, produkcję i sprzedaż maszyn i linii produkcyjnych do przetwórstwa rolno-spożywczego)
• produkcję żywności nieprzetworzonej (a w tym m.in. uprawę warzyw i owoców, produkty zwierzęcopochodne, uprawę zbóż, produkcję nasion i traw)
• naukę i IOB (a w tym m.in.: instytuty, wydziały, laboratoria na uczelniach i JBR-ach, agencje organizacji, stowarzyszeń, klastrów, grupy producentów rolnych, edukację zawodowa)
• przetwarzanie i unieszkodliwianie odpadów porolnicznych (a w tym m.in. utylizację odpadów pochodzenia zwierzęcego, biogazownie)
• produkcję i usługi na rzecz hodowli zwierząt (a w tym m.in.: produkcję paszy i karmy dla zwierząt)
• chów i hodowlę ryb oraz zwierząt (a w tym m.in. hodowlę ryb i innych organizmów wodnych, hodowlę bydła, drobiu, pszczelarstwo)
• przetwórstwo spożywcze (a w tym m.in.: przetwarzanie i konserwowanie ryb, mięsa oraz produkcję wyrobów z mięs, produkcję wyrobów mleczarskich, przetwórstwo owoców i warzyw, produkcję soków, wód mineralnych i innych napojów, produkcję wyrobów piekarskich, produkcję wyrobów cukierniczych, produkcję napojów alkoholowych i piwa)

Drewno i meblarstwo

Ze względu na dużą powierzchnię lasów (prawie 1/3 powierzchni województwa) w regionie rozwinęło się przetwórstwo i obróbka drewna. Meblarstwo i szerokie wykorzystanie drewna rozwijało się tu jeszcze przed transformacją w 1989 r. Obecnie o sile branży związanej z meblarstwem i przemysłem drzewnym stanowią chociażby liczby: produkcją mebli zajmuje się ponad 1,1 tys. firm, w których pracuje ponad 12 tys. ludzi, co daje nam najwyższy wskaźnik w Europie; produkcja arkuszy fornirowanych, produkcja sklejek, płyt laminowanych, wiórowych oraz desek daje trzecie miejsce wśród regionów Unii Europejskiej. Produkcją pozostałych wyrobów z drewna oraz produkcją wyrobów z korka, słomy i materiałów do wyplatania zajmuje się 1450 podmiotów, co daje województwu czwartą lokatę wśród regionów UE, leśnictwem i pozyskiwaniem drewna zajmuje się ponad 1,1 tys. firm (siódme miejsce w UE), natomiast produkcja opakowań drewnianych daje 8 miejsce wśród państw Unii.

Region posiada znaczące kompetencje w zakresie dostarczania surowców i półproduktów, ale przede wszystkim zlokalizowane są tu fabryki dostarczające produkty finalne. Ważnym elementem budowy specjalizacji będzie dalszy rozwój usług projektowych oraz budowanie marki województwa.

Przykładowymi elementami specjalizacji są:

• usługi projektowe (a w tym m.in. projektowanie mebli, aranżacja wnętrz)
• przetwórstwo i sprzedaż drewna (a w tym m.in. produkcja wyrobów tartacznych, produkcja desek budowlanych, podłogowych, konstrukcji dachowych itd., produkcja arkuszy fornirowych, leśnictwo i pozyskiwanie drewna, sprzedaż drewna)
• produkcja mebli (a w tym m.in. produkcja mebli biurowych, sklepowych, kuchennych, produkcja akcesoriów meblowych, tapicerstwo meblowe, produkcja klejów, produkcja materaców, produkcja wyrobów z tworzyw sztucznych, produkcja maszyn, produkcja szkła)
• produkcja innych wyrobów stolarskich (a w tym m.in. produkcja elementów drewnianych do ogrodów, usługi stolarskie, stolarka otworowa oraz produkcja metalowych elementów stolarki budowlanej)
• sprzedaż produktów drzewno-meblarskich (a w tym m.in. sprzedaż mebli, sprzedaż okien i drzwi drewnianych, sprzedaż rolet i zamków do drzwi, montaż systemów antywłamaniowych)
• nauka i IOB (a w tym m.in. wydziały, instytuty i laboratoria na uczelniach i w JBR-ach, klastry meblowe, edukacja zawodowa);
• naprawa i konserwacja (w tym m.in. konserwacja elementów drewnianych, renowacja mebli, naprawa zamków)

Bibliografia

Dziemianowicz Wojciech, Peszat Klaudia, Inteligentne specjalizacje województw – między nadzieją a kolejnym rozczarowaniem, [w:] Dynamika, cele i polityka zintegrowanego rozwoju regionów. Aspekty teoretyczne i zarządzanie w przestrzeni, red. Wanda Maria Gaczek, Poznań 2013, s. 269-283.
warmia.mazury.pl, Drewno i meblarstwo [19.12.2013]
warmia.mazury.pl, Ekonomia wody [19.12.2013]
warmia.mazury.pl, Żywność wysokiej jakości [19.12.2013]
Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego do 2025 r., strategia2025.warmia.mazury.pl [18.06.2014]
Wojarska Magdalena, Zabielska Izabela Identyfikacja regionalnych smart specialisation – diagnoza i ocena, [w:] Dynamika, cele i polityka zintegrowanego rozwoju regionów. Aspekty teoretyczne i zarządzanie w przestrzeni, red. Wanda maria Gaczek, Poznań 2013, s. 285-299.