Wilhelm Gnapheus

Wilhelm Gnapheus
Data i miejsce urodzenia	1493 r. Haga
Data i miejsce śmierci	29 września 1568 r. Norden (Wschodnia Fryzja)
Zawód	pedagog, działacz reformacyjny, pisarz

Wilhelm Gnapheus właśc. Wilhelm de Volder (ur. w 1493 r. w Hadze, zm. 29 września 1568 r. w Norden we Wschodniej Fryzji ) – pedagog, działacz reformacyjny, humanista, pisarz.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Nie wiadomo gdzie kończył gimnazjum i jak przebiegała jego najwcześniejsza edukacja. Był absolwentem Uniwersytetu w Kolonii (1511-1512). Tutaj zapewne uzyskał również tytuł magistra. Słynął z doskonałej znajomości języka łacińskiego. Prawdopodobnie około 1516 r. otrzymał święcenia kapłańskie.

Praca

Od 1520 roku był rektorem łacińskiej szkoły w Hadze. Z powodu sprzyjania reformacji został uwięziony i oskarżony przez inkwizycję. W czasie jednego z pobytów w więzieniu zaprzyjaźnił się z Janem de Backer, zwanym Pistoriusem, którego spalono na stosie w Hadze w 1525 roku. W roku 1531 przybył do Elbląga. Współorganizował w mieście Gimnazjum Elbląskie - założone w zabudowaniach dawnego klasztoru brygidek - którego był również rektorem w latach 1535-1541. Przed objęciem pieczy nad Gimnazjum zajmował się prawdopodobnie agitacją religijną. Szkoła cieszyła się ogromną popularnością wśród młodzieży ze Śląska, Litwy, Korony, Prus Królewskich i Prus Książęcych.

Gnapheus utrzymywał w tym okresie bliskie kontakty z Janem Dantyszkiem i księciem Albrechtem Hohenzollernem. Sympatie rektora w stosunku do reformacji doprowadziły do konfliktu z biskupem Dantyszkiem. Jednym z zarzutów wysuwanych wobec rektora był fakt zawarcia małżeństwa, a więc złamanie celibatu. Doprowadziło to do opuszczenia Elbląga przez Gnapheusa. Od 1541 roku pełnił funkcję doradcy księcia Albrechta. Trzy lata później został rektorem szkoły przygotowującej do studiów uniwersyteckich. W tym samym czasie uzyskał profesurę na Uniwersytecie Królewieckim. Niestety, ponownie reformacyjne sympatie Gnapheusa doprowadziły do konfliktu, tym razem z uniwersyteckimi teologami. W 1547 roku Gnapheus został wydalony z Prus Książęcych. Pomocną dłoń wyciągnął w jego kierunku Jan Łaski, którego poznał w Królewcu. Dzięki jego protekcji udało mu się zdobyć posadę wychowawcy synów księżniczki Anny w Emdem we Wschodniej Fryzji. Jednocześnie pracował w książęcej administracji i dyplomacji. W 1554 roku został zrehabilitowany, co pozwoliło na jego powrót do Królewca. Odrzucił jednak propozycję kierowania katedrą filozofii i wkrótce powrócił do Fryzji, gdzie spędził ostatnie lata życia. Zmarł w wieku 75 lat.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Wilhelm Gnapheus był autorem licznych pism religijnych, w których prowadził polemikę z przeciwnikami reformacji i wszelkich zmian w wewnętrznych strukturach Kościoła katolickiego. Z pasją oddawał się również pisaniu sztuk teatralnych. Najprawdopodobniej najpopularniejszym utworem scenicznym Gnapheusa była komedia pt. Acolastus, która doczekała się 48 wydań.

Bibliografia biograficzna

Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej. Od połowy XV do końca XVIII wieku, t. I, Olsztyn 1984.
Lassota Józef, Wilhelm Gnapheus 91493-1568). Twórca Elbląskiego Gimnazjum, dramaturg i reformator, "Rocznik Elbląski", t. II, 1963.
Historia Wysoczyzny Elbląskiej [27.06.2014]