Kałduny

Kałduny
Kałduny. Pocztówka z 1938 roku
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Iława
Liczba ludności (2010)	329
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kałduny
Położenie na mapie Polski Kałduny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kałduny (niem. Gross Schönforst) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 329 mieszkańców (łącznie z osadami Julin i Lowizowo). W skład sołectwa wchodzą: Kałduny, Julin i Lowizowo. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Daniela Wysocka.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, na wschód od jeziora Łabędź, 7 km na północny wschód od Iławy i na południe od drogi krajowej nr 16.

Dzieje miejscowości

Miejscowość została założona w 1323 roku. Pierwsi osadnicy byli wolnymi Prusami. W tym czasie wieś nosiła nazwę Gross Schonforst. Dokument lokacyjny został wystawiony przez komtura dzierzgońskiego Luthera von Braunschweiga. Od XIV do XVII stulecia Kałduny miały własną świątynię. Zdewastowany kościół został jednak ostatecznie rozebrany. Obok wsi istniały dobra ziemskie zwane Schonforst, które zostały przekształcone w folwark. Pod koniec XVIII wieku w Kałdunach istniały 24 zagrody chłopskie. W roku 1893 niejaki Schubring założył we wsi gospodę, w której znajdował się również sklep. Natomiast przy drodze do Iławy znajdował się zajazd należący do niejakiego Schluppa, a następnie do Falka, kupca pochodzącego z Iławy.

Na początku XX stulecia Kałduny były własnością księcia von Reuss-Gera. W tym czasie wzniesiona została dwuklasowa szkoła oraz przylegające do niej mieszkanie nauczyciela.

Liczba mieszkańców, budynków mieszkalnych i gospodarstw

1817 - 110 osób, 25 domów

1864 - 428 osób, 55 domów

1871 - 448 osób, 55 domów

1885 - 515 osób, 67 domów

1895 - 461 osób, 66 domów

1905 - 421 osób, 65 domów

1933 - 284 osoby

1939 - 377 osób, 110 gospodarstw (łącznie z Julinem)

Zabytki

• Cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku, 1,5 km na północ od wsi, przy polnej drodze do Rudzienic, własność parafii ewangelickiej; obiekt nieczynny, powierzchnia 0,3 ha

Bibliografia

1. Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
2. Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
3. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
4. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
5. Plan zagospodarowania przestrzennego gminy Iława 2003: Uchwała Nr XIII/108/2003 z dnia 3 grudnia 2003 [data dostępu: 5.03.2014]
6. Strategia rozwoju gminy Iława 2000-2015 [data dostępu 5.03.2014]
7. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.03.2014]
8. Deutsche Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 5.03.2014]