Gwiazdosz czteropromienny
| Gwiazdosz czteropromienny | |
| | |
| Geastrum quadrifidum | |
| DC. ex Pers. | |
 Owocnik gwiazdosza czteropromiennego | |
| Systematyka | |
| Królestwo | grzyby |
| Gromada | grzyby podstawkowe |
| Klasa | pieczarniaki |
| Rząd | gwiazdoszowce |
| Rodzina | gwiazdoszowate |
| Rodzaj | gwiazdosz |
| Gatunek | gwiazdosz czteropromienny |
| Synonimy | |
Gwiazdosz czteropromienny (Geastrum quadrifidum DC. ex Pers.) – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny gwiazdoszowatych (Geastraceae), rzędu gwiazdoszowców (Geastrales).
Owocnik
Owocnik początkowo zamknięty, kulisty, o średnicy 1-2 (3) cm i powierzchni pokrytej cienką warstwą grzybni, jasnobrązowy. Osłona zewnętrzna (egzoperydium) pęka zwykle na 4 płaty (rzadziej na 5-6). Płaty rozchylają się gwiaździście, unosząc endoperydium; w czasie rozchylania następuje oddzielenie zewnętrznej, grzybniowej warstwy osłony zewnętrznej, zwykle zostaje ona pod owocnikiem. Zewnętrzna strona ramion jest gładka lub nieregularnie pomarszczona, biaława, wyschnięta ochrowobrązowa; wewnętrzna powierzchnia osłony zewnętrznej jest szaropopielata. Osłona wewnętrzna (endoperydium) jest kulista lub wydłużona, odwrotnie jajowata, o szerokości od 3,5 do 15 mm, ciemnoszarobrązowa. Powierzchnię ma pokrytą drobnymi kryształkami. Młoda jest szara, liliowobrązowa, z wiekiem staje się ochrowa, brązowawa. Apofiza zwykle obecna. Szyjka krótka, do 2 mm długości.
Rozmieszczenie i ekologia
Owocniki gwiazdosza czteropromiennego pojawiają się pojedynczo lub w grupach w lasach iglastych, często pod świerkami, rzadziej w lasach liściastych i zaroślach, na podłożu wapiennym. Owocniki tworzą się od sierpnia do października. Suche owocniki można znaleźć także w bezśnieżne zimy, a nawet wiosną. Jest to jeden z najmniejszych gwiazdoszy. Ze względu na charakterystyczny pokrój owocników jest łatwy do identyfikacji.
W Polsce jest to gatunek rzadki i objęty ochroną gatunkową. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Danii, Wielkiej Brytanii, Norwegii, Holandii, Szwecji i na Litwie.
Na Warmii i Mazurach gwiazdosz czteropromienny został odnotowany w lesie świerkowym koło Giżycka.
Zobacz też
grzyby.pl [22.04.2014]
indexfungorum.org [22.04.2014]
pl.wikipedia.org, Gwiazdosz czteropromienny [22.04.2014]
Bibliografia
Wojewoda Władysław, Ławrynowicz Maria, Red list of the macrofungi in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 55-70.
