Pierwiosnek lekarski

Pierwiosnek lekarski
Primula veris
L.
Pierwiosnek lekarski - pokrój [2]
Systematyka
Królestwo	rośliny
Gromada	rośliny naczyniowe
Klasa	okrytonasienne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	pierwiosnkowate
Rodzaj	pierwiosnek
Gatunek	pierwiosnek
Synonimy

Pierwiosnek lekarski (Primula veris (L.) Rich.) – gatunek rośliny należący do rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae).

Morfologia

Bylina krótko owłosiona lub naga, czasem pokryta czerwonawymi gruczołkami. Liście wyrastają z kłącza, zebrane są w przyziemną różyczkę. Są jajowate do podługowato jajowatych, w młodości zwinięte na brzegach, pomarszczone, nieregularnie karbowane, o szczycie tępym lub zaokrąglonym, u nasady zwężone w oskrzydlony ogonek. Ze środka różyczki wyrasta łodyga kwiatostanowa wysokości 10-20 cm, gęsto owłosiona, zakończona baldaszkiem. Kwiaty średnicy 1-2 cm, pachnące, mają kielich trwały, rurkowaty, nieco rozdęty, odstający od rurki korony, kanciasty, 5-ząbkowy, bladozielony lub żółtawozielony. Korona jest dzwonkowata, złocistożółta z pomarańczowymi plamami w gardzieli. Pręciki, w liczbie 5, są przyrośnięte do rurki korony. Roślina kwitnie od marca do maja. Owocem jest jajowata, jednokomorowa torebka otoczona trwałym kielichem.

Rozmieszczenie i ekologia

Pierwiosnek lekarski jest gatunkiem europejsko-zachodnioazjatyckim, występującym na obszarach o klimacie oceanicznym. W środkowej Europie rośnie na niżu i wyżynach, rzadziej w niższych położeniach górskich. W odróżnieniu od pierwiosnka wyniosłego Primula elatior jest gatunkiem łąkowym, wkraczającym do lasów liściastych podlegających wpływom antropogenicznym.W Polsce częsty na niżu i w niższych położeniach górskich.
Na Warmii i Mazurach odnotowany w rezerwacie Nowinka.

Wartość użytkowa

Roślina objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową.

Roślina lecznicza. Zawiera saponiny (z wyjątkiem korony kwiatowej), olejek eteryczny, garbniki, karoten, glikozydy - primawerynę i primulawerynę. Liście zawierają dużo witaminy C. Odwar z kwiatów stosowano w lecznictwie ludowym jako środek przeciw schorzeniom układu moczowego i przeciw reumatyzmowi. Herbata z kwiatów jest zalecana w bezsenności i migrenie, odwar z kłącza i korzeni lub kwiatów w schorzeniach górnych dróg oddechowych i płuc.

Roślina ozdobna uprawiana w ogródkach, często jako mieszaniec z innymi gatunkami. Jest to gatunek bardzo zmienny.

Ciekawostki

W kwiatach występuje heterostylia, która utrudnia samozapylenie. Pręciki i słupek dojrzewają równocześnie, kwiaty zapylane są przez motyle (entomogamia).

Bibliografia

Cincura Frantisek, Ferakova Viera, Majovsky Jozef, Somsak Ladislav, Zaborsky Jan: Pospolite rośliny środkowej Europy. Warszawa: PWRiL, 1990.

Linki zewnętrzne

Pierwiosnek lekarski - Wikipedia [3] 27.06.2014

Lista gatunków roślin objętych ochroną częściową w Polsce [4] 27.06.2014