Kaliszki

Kaliszki
Kaliszki. Niemiecka i rosyjska mogiła żołnierska z czasów I wojny światowej
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Biała Piska
Liczba ludności (2010)	263
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-230
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kaliszki
Położenie na mapie Polski Kaliszki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kaliszki (niem. Kalischken, od 1938 r. Flockau) – wieś sołecka w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Biała Piska.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest na terenie Pojezierza Ełckiego wchodzącego w skład Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Pod względem fizyczno-geograficznym miejscowość położona jest w obrębie mezoregionu Pojezierze Ełckie wchodzącego w skład makroregionu Pojezierze Mazurskie. Wieś leży w odległości 4,5 km na zachód od Białej Piskiej, przy drodze nr 610 w kierunku Pisza. Na południowy zachód od wsi znajduje się Owcza Góra o wysokości 181 m n.p.m. W Kaliszkach znajduje się stacja kolejowa na linii Pisz – Ełk.

Dzieje miejscowości

Pierwsze wzmianki o Kaliszkach pochodzą z 1424 roku, kiedy to wymieniane były one jako wieś licząca 60 łanów, obsadzona przez niejakiego Paszka (być może chodzi o właściciela Mikut i Kowalewa, Paszka Przyborowskiego). W 1447 roku wieś należała do Jana Flotau; przywilej lokacyjny mówił o 70 łanach na prawie magdeburskim. Nieco później Jan zakupił kolejne 15 łanów, które następnie (1471) odsprzedał Mikołajowi Cwalinie na dobra Cwaliny; prawdopodobnie wszedł on również w posiadanie Mikut. W 1539 roku istniała tu karczma. W XV i XVI wieku wieś występowała pod nazwami: Kallishchken, Heynitzinn, Haenitzen, Hennitzen, Haeinczen. Te ostatnie nazwy wiążą się z kolejnymi właścicielami wsi: Kneblami, którzy później pisali się jako Hińczowie, Heintze, Hintze. W 1556 roku uzyskali oni odnowienie przywileju na 70 łanów w Kaliszkach. W czerwcu 1710 roku do wsi dotarła wielka epidemia dżumy; w jej wyniku zmarło siedmiu mieszkańców. Szkoła w Kaliszkach powstała w 1862 roku. W 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, uczęszczało 49 dzieci. Dwór wybudowano w 1830 roku, prawdopodobnie na miejscu poprzedniej budowli i z wykorzystaniem budulca. Pod koniec XIX wieku właścicielami była rodzina Jorstreuter, a w latach 20. XX wieku – rodzina Windensein; działał tu folwark, funkcjonowała gorzelnia. Po II wojnie światowej na terenie majątku założono PGR Kaliszki (jeden z pierwszych w powiecie piskim).

W 1883 roku powstał w Kaliszkach dworzec kolejowy na linii Pisz – Ełk, zaś w okresie międzywojennym wzniesiono budynek nowego dworca. Linię odbudowano w 1950 roku. Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marek Zadroga.

Liczba mieszkańców wsi Kaliszki w poszczególnych okresach:

1857 – 210 osób

1864 – 184 osoby

1867 – 194 osoby

1933 – 248 osób

1939 – 208 osób

Zabytki:

• Zespół dworsko-parkowy z pierwszej połowy XIX wieku. Dwór dwukondygnacyjny, z dużym arkadowym gankiem. Park zaniedbany, ale ze zróżnicowanym drzewostanem, m.in. dąb – pomnik przyrody. Pozostałości zabudowań gospodarczych: kuźnia, dwa czworaki. Obecnie własność Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.
• Zespół dworca kolejowego: dawny dworzec z 1883 roku, dworzec z lat 30. XX wieku, dwa budynki gospodarcze z 1883 roku – murowane
• Zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane
• Dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku
• Kwatera wojenna żołnierza niemieckiego i żołnierza rosyjskiego z okresu I wojny światowej

Bibliografia:

1. Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
2. Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 51-57.
3. Hippel Rudolf von, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, s. 83-157.
4. Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, Węzeł kolejowy w Piszu (Część II), Znad Pisy, nr 11, 2002, s. 100-125.
5. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
6. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
7. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
8. Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 10.09.2013]
9. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html [data dostępu: 10.09.2013]
10. Gminna Ewidencja Zabytków bip.bialapiska.pl/zalaczniki/art/050506130925.doc [data dostępu: 10.09.2013]
11. Wojewódzka Ewidencja Zabytków http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu: 10.09.2013]

Przypisy

Zobacz też

Emes (dyskusja) 03:03, 25 paź 2013 (CEST) Emes (dyskusja) 15:11, 23 wrz 2013 (CEST) Emes (dyskusja) 15:11, 23 wrz 2013 (CEST)Emes (dyskusja) 15:10, 23 wrz 2013 (CEST)