Piasty Wielkie

Piasty Wielkie
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Górowo Iławeckie
Liczba ludności (2010)	372
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Piasty Wielkie
Położenie na mapie Polski Piasty Wielkie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Piasty Wielkie (niem. Gross Peisten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Górowo Iławeckie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 372 mieszkańców (łącznie z Piastami Małymi). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Anna Urbanowicz.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wzniesień Górowskich, 19 km na zachód od Bartoszyc i 3 km na wschód od Górowa Iławeckiego, przebiega przez nią droga wojewódzka nr 512. W okolicy wsi znajdują się trzy stawy: Chłopski Staw (6,5 ha) między Piastami Wielkimi a Piastami Małymi, Młyński Staw (5 ha) przy wsi oraz Dworski Staw (8 ha) na północny wschód od niej.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1414 roku jako wieś pruska o nazwie Paistio. W 1469 roku Zakon oddał ją wraz z Kandytami i Wągnikami pod zastaw dawnemu dowódcy wojsk zaciężnych Pawłowi Preglowi. Wieś poważnie ucierpiała podczas wielkiej epidemii dżumy na początku XVIII wieku; zmarli wówczas prawie wszyscy mieszkańcy miejscowości. Od XVI wieku Piasty stały się własnością możnej rodziny von Kreytzenów i przez dwa stulecia były jej siedzibą rodową. U schyłku XIX wieku Piasty Wielkie wraz z folwarkiem w Piastach Małych należały do rodziny Struvych. Piasty Wielkie były do 1945 roku siedzibą parafii ewangelickiej; kościół rozebrano w 1948 roku.

Szkoła we wsi istniała już przed II wojną światową. W 1935 roku uczęszczało do niej 43 uczniów, a zatrudniony był jeden nauczyciel.

Po 1945 roku Piasty Wielkie wchodziły w skład rozległego sołectwa Sołtysowizna. Na bazie dawnego majątku uruchomiono tu państwowe gospodarstwo rolne. Według spisu powszechnego z 1978 roku obok pegeeru było tu tylko jedno indywidualne gospodarstwo rolne o powierzchni 13 ha. Spis przeprowadzony pięć lat później wykazał tu 24 budynki mieszkalne tworzące zwartą zabudowę, przedszkole, świetlicę, klub, punkt biblioteczny, salę kinową na 60 miejsc, boisko sportowe, a także młyn.

Po wojnie udało się uratować część galerii rodzinnej von Kreytzenów z pałacu w Piastach (m.in. portrety Andrzeja von Kreytzena i Anny von Kreytzen). Obecnie zbiory znajdują się w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

• 1857 – 351 osób
• 1933 – 291 osób
• 1939 – 247 osób
• 1983 – 381 osób

Zabytki

• dawny cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi, przy szosie, dawniej graniczący z kościołem (rozebranym w 1948 roku); stan zły, teren zdewastowany
• dawny park dworski (3,5 ha) z XIX wieku
• dawny park dworski, Piasty Małe, z XIX wieku
• młyn i budynki gospodarcze

Zobacz też

Piasty Małe

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, Górowo Iławeckie 2008 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]