Staświny

Staświny
[[Plik: Nagrobek z czasów I wojny światowej w Staświnach, fot. Dzedzej Źródło: http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/staswiny, dostęp 25 września 2013 |240px|Staświny]]
Państwo	Polska
Województwo	Warmińsko-Mazurskie
Powiat	Giżycki
Gmina	Miłki
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Staświny
Położenie na mapie Polski Staświny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Staświny (niem. Staßwinnen, w latach 1938-1945 miejscowość nosiła nazwę Eisermühl) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko – mazurskim, w powiecie giżyckim w gminie Miłki. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała do województwa suwalskiego.

Charakterystyka fizjograficzna:

Od Rudzisk w kierunku na Ryn przebiega linia moren. W kierunku na wschód od tej miejscowości tworzy kilka kulminacji sięgających 180 metrów n.p.m. Zewnętrzna linia moren tej fazy przebiega w kierunku na Prażmowo, wewnętrzna linia biegnie równolegle do szosy Ryn-Giżycko. Skręca na południowy wschód w stronę Bogaczewa. Następnie łuki morenowe przecinają rynnę jeziorną i biegną na Paprotki, a dalej znajdują przedłużenie we wzgórzach koło Konopek Wielkich i Talk. Wewnętrzna linia moren ciągnie się w kierunku na Miłki, Staświny. Teren Pojezierza Mazurskiego przykryty był przez dziesiątki wieków ogromną, grubą pokrywa lodu. Klimat ulegał stopniowemu ociepleniu. Na terenach uwolnionych spod lodowej czapy zaczęła się pojawiać roślinność, krzewy, drzewa. 14-12 tysięcy lat przed naszą erą, pod koniec tzw. starej epoki kamienia, czyli paleolitu, pojawił się człowiek. Klimat zaczął się ocieplać i być bardziej wilgotny. Człowiek, żyjący na Pojezierzu Mazurskim, potrafił wytwarzać kościane i rogowe harpuny, znaleziono je między innymi w Staświnach. Niektóre charakteryzowały się ciekawą konstrukcją: wzdłuż ostrza ryto rowki, w których osadzano krzemienne nożyczki – wkładki, dzięki temu grot stawał się ostrzejszy. Szereg znalezisk tego typu znaleziono między innymi w Staświnach. W korzystniejszych warunkach, głównie w torfie i w bagnach, miedzy innymi w Staświnach odnaleziono zgubione tam narzędzia i broń z materiałów organicznych, przede wszystkim z kości rogów, np. rogowe i kościane sztylety, gładziki rogowe i noże. W drugiej połowie mezolitu natrafiano na pierwsze ślady najprymitywniejszej uprawy ziemi: kopieniactwa. Pochodzące z tego okresu rogowe kopaczki znaleziono miedzy innymi w Staświnach. Ślady osadnictwa z okresu rzymskiego znane są (najczęściej w postaci grobów pochodzących z tego okresu) w miejscowości Staświny. Na terenie Pojezierza Mazurskiego z okolic północy, być może pod koniec mezolitu, pojawiła się kultura ceramiki dołkowo – grzebykowej. Przedstawiciele tej kultury, to ludy półkoczownicze, trudniące się łowiectwem i myślistwem. Ułamki ceramiki tej kultury znane są miedzy innymi ze Staświn.

Dzieje miejscowości:

Komtur z Pokarmina powierzył w 1475 roku Szymonowi Schulzowi zadanie założenia w Eisermuhle nad rzeką Staświn wsi niemieckiej na 50 włókach. Jak wynika z ksiąg rachunkowych powiatu giżyckiego z 1625 roku, wówczas mieszkało we wsi prócz Polaków także kilku Niemców. Szkołę w Staświnach założono w 1819 roku. W 1914 roku wieś została zniszczona podczas działań wojennych. Odbudowano ją w następnym pięcioleciu. W wyniku ciężkich walk o ufortyfikowany pas Wielkich Jezior Mazurskich od sierpnia 1914 roku do lutego 1915 pomiędzy wojskami niemieckimi i rosyjskimi wieś została całkowicie zniszczona. Śladem tych zdarzeń jest cmentarz, gdzie spoczywa 34 poległych żołnierzy rosyjskich. Odbudowa wojennych zniszczeń trwała pięć lat.

Ludzie związani z miejscowością:

Zabytki:

Do lat 30 XX wieku w Staświnach istniały dwa majątki ziemskie. Jeden z nich należał do rodziny Gobel. Posiadali oni 100 ha ziemi, w tym 65 ha ziemi uprawnej, 10 ha łąk, 20 ha pastwisk oraz 16 koni, 5 owiec, 30 świń i 65 sztuk bydła. Drugi majątek znajdował się przy drodze do Lipowego Dworu i prawdopodobnie należał do Ernsta Preussa.

Gospodarka:

Kultura:

Bibliografia:

Staświny, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 9, red. B. Chlebowski, Warszawa 1890.
Wakar Andrzej, Willan Tadeusz, Giżycko, z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1996.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.

Zobacz też

Boss (dyskusja) 20:19, 25 wrz 2013 (CEST)