Chrośle

Chrośle
Żniwa na starym zdjęciu w Chrośle - lata 50. XX w.,Internetowe Archiwum [12.09.2013]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	nowomiejski
Gmina	Nowe Miasto Lubawskie
Sołectwo	Chrośle
Liczba ludności (2012)	341
Strefa numeracyjna	(+48) 56
Tablice rejestracyjne	NNM
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Chrośle
Położenie na mapie Polski Chrośle
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Chrośle (Kruszell, Crossel, Chróśle) - wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2012 roku wieś liczyła 341 mieszkańców.

Położenie

Nieopodal wsi znajduje się Jezioro Szaleniec. Miejscowość położona jest na terenie gminy Nowe Miasto Lubawskie. Obszar gminy obejmuje Pojezierze Brodnickie, Garb Lubawski i głęboko wciętą dolinę rzeki Drwęcy. Na terenie gminy występują ozy i kemy, powstałe podczas zlodowacenia w zagłębieniach i szczelinach martwego lodu. Na południe od Nowego Dworu Bratiańskiego znajduje się oz (eksploatowany jako żwirownia), natomiast na północ od wsi Chrośle i na południe od Jamielnika występują kemy. Oś hydrograficzną gminy stanowi rzeka Drwęca. Znaczną powierzchnię gminy zajmują zaś mokradła i bagna, występujące głównie w dnach rynien i innych obniżeniach terenu. Stosunkowo niewielki teren gminy obejmują lasy (14% powierzchni gminy). Ponadto 65% powierzchni gminy stanowi obszar chronionego krajobrazu.

Dzieje miejscowości

Wieś lokowano 1340 r. Pierwszym sołtysem był Tileman Freymfal. Nazwa miejscowości pochodzi od polskiego słowa - kruszyna. W XIV w. we wsi funkcjonowała Parafia pw. św. Wawrzyńca. W jej skład wchodził również Nowy Dwór Bratiański i młyn Ruda. Kościół został zniszczony w wyniku wojen polsko–krzyżackich. Świątynię odbudowano w XV w. Do wojen szwedzkich istniała tutaj również szkoła przykościelna. W XVI w. wieś należała do starostwa w Bratianie. W XVII w. we wsi wybudowano nowy kościół. Świątynię rozebrano w XVIII w. Pod koniec XIX w. wieś zajmował powierzchnię 3023 mórg z 55 domami mieszkalnymi. Katolików w tym czasie było 321, a ewangelików 120. W XIX w. we wsi powstał budynek szkolny, w którym wspólnie uczyły się dzieci pochodzenia niemieckiego i polskiego. Przed II wojną światową wzrosła liczba ludności wsi pochodzenia niemieckiego. W 1938 r. miejscowość zamieszkiwały 424 osoby.

Gospodarka

W Chroślu działa Kółko Rolnicze, które wykonuje naprawy sprzętu rolniczego oraz firma, zajmująca się sprzedażą ekologicznych nasion.

Kultura

We wsi znajduje się świetlica.

Bezpieczeństwo

Działa tutaj Ochotnicza Straż Pożarna - najstarsza w gminie.

Ludzie związani z miejscowością

Prawdopodobnie w nieistniejącym już kościele pochowano Jana Działyńskiego - starostę bratiańskiego. Po 1945 r. sołtysami byli: Marek Elminowski, Józef Kwiatkowski, Józef Kuczmarski, Franciszek Jastrzębski, Władysław Maliszewski, Alfons Maliszewski.| We wsi urodził się ks. Leonard Marchlewski - męczennik Kościoła Katolickiego na Warmii i Mazurach.

Zabytki

We wsi znajduje się cmentarz ewangelicki z XIX w., kapliczka XX w. i budynek szkoły z XX w. Z dawnej zabudowy wiejskiej zachowały się także domy murowane z XIX w.

Zakończenie roku w szkole w Chrośle - 1969 r., Internetowe Archiwum [12.09.2013.

Bibliografia

1. Gmina Nowe Miasto Lubawskie. Przewodnik krajoznawczy, Toruń 1997, 82 ss.
2. Grabowski Stanisław, W cieniu bratiańskiego zamku. Z dziejów Gminy Nowe Miasto Lubawskie, Warszawa 2010, 343 ss.
3. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego t. I, Warszawa 1880, 960 ss.
4. Witkowski Zbigniew, Nowe Miasto. Z dziejów Miasta i Powiatu, Olsztyn 1963, 240 ss.
5. Gmina Nowe Miasto Lubawskie
6. Internetowe Archiwum [12.09.2013.]

Zobacz też

Gmina Nowe Miasto Lubawskie