Koszelewy

Koszelewy
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	działdowski
Gmina	Rybno
Liczba ludności (2010)	595
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Koszelewy
Położenie na mapie Polski Koszelewy
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Koszelewy (niem. Gross Koschlau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Rybno. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 595 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Bogumiła Ankiewicz.

Położenie

Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej, 7,5 km na południe od Rybna i 14 km na północny wschód od Lidzbarka.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego. W 1328 roku polscy rycerze Dobiesław i Więcesław otrzymali od Zakonu 120 łanów na prawie chełmińskim. Po bezpotomnej śmierci owych rycerzy włości powróciły w ręce Zakonu. W 1481 roku 40 łanów w Koszelewach nadano Bernatowi Babiszewskiemu, który w zamian zobowiązał się do wystawienia jednej służby zbrojnej. Od 1544 roku przez niemal dwa stulecia wieś należała do rodziny von Oelsnitz (Oleśnickich), a na początku XVIII wieku do Ostaszewskich i Zamięckich; później właścicielami byli Niemcy. Na początku XVII wieku istniał tu prawdopodobnie dwór myśliwski, natomiast istniejący do dziś pałac wzniósł w drugiej połowie XVIII wieku ówczesny właściciel Samuel von Haubnitz; w 1830 roku pałac został przebudowany w stylu neogotyckim. Pod koniec XIX wieku część majątku rozparcelowano między osadników przybyłych z Niemiec. W 1880 roku folwark w Koszelewach dysponował gorzelnią i dwoma tartakami.

Pierwszy drewniany kościół powstał już w połowie XIV wieku, lecz został zniszczony podczas wojny 1410 roku. W 1481 roku Bernat Babiszewski ufundował nowy drewniany kościół; po reformacji przekształcony został w świątynię ewangelicką. Zaczął z czasem popadać w ruinę; został odbudowany w 1774 roku. Ostatecznie rozebrano go w latach 60. XX wieku, pozostawiając jedynie wieżę. Kościół katolicki zbudowano w Koszelewach w okresie międzywojennym; stojącą obok niego dzwonnicę drewnianą wzniesiono w 1997 roku.

W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej. Pałac zaczął niszczeć, a majątek był zadłużony i zaniedbany. W 1935 roku kupił go Jan Rutkowski, który rozpoczął prace nad przywróceniem mu dawnej świetności; przerwał je wybuch II wojny światowej. W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką. Po wojnie na bazie dawnego majątku założono Państwowe Gospodarstwo Rolne Koszelewy; pałac, park i zabudowania dworskie z upływem lat zaczęły stopniowo niszczeć; ostatni remont przeprowadzono w 1957 roku. W połowie lat 50. Koszelewy były krótko siedzibą gromady.

Liczba mieszkańców

1858 - 291 osób

1880 - 400 osób

1910 - 1860 osób

1931 - 593 osoby

Edukacja

• Szkoła Podstawowa w Koszelewach

Zabytki

• Kościół ewangelicki z drugiej połowy XVIII wieku; rozebrany w 1966 roku, pozostawiono jedynie wieżę
• Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego z lat 1926-1927
• Zespół pałacowy: pałac z drugiej połowy XVIII wieku, przebudowany około 1830 roku w stylu neogotyckim
• Park podworski z XIX wieku, zabiedbany, szczątkowo zachowane oczko wodne; wśród drzewostanu ponad stuletnie kasztanowce, lipy, topole
• Zabudowania gospodarcze w zespole pałacowym: kuźnia, stodoła, stajnia z wozownią (obecnie przebudowana), dwa czworaki, dwie obory
• Dawny ewangelicki dom parafialny z 1912 roku
• Cmentarz ewangelicki przykościelny z XVIII wieku, zdewastowany
• Cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku, zdewastowany

Bibliografia

1. Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1966.
2. Przewodnik po zabytkach kultury materialnej Welskiego Parku Krajobrazowego, tekst Jarosław Kapiński, Wanda Grodzka, Lidzbark 2001.
3. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
4. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
5. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
6. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
7. Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]