Kociołek Szlachecki

Kociołek Szlachecki
Kościół w Kociołku Szlacheckim Wikipedia [23.07.2014]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Pisz
Liczba ludności (2010)	171 (łącznie Kociołek Szlachecki i Lisie Jamy)
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-200
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kociołek Szlachecki
Położenie na mapie Polski Kociołek Szlachecki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kociołek Szlachecki (niem.Gut Adlig Kessel, od 1939 r. Adlig Kessel) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, gminie Pisz.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Mazurskiej. Miejscowość leży w odległości 12 km na północ od Pisza, między jeziorami Kocioł i Białoławki, które łączy ze sobą strumyk Białoławka (Kotłówka); przez wieś przebiega droga krajowa nr 63.

Dzieje miejscowości

Wieś została nadana w 1561 roku jako majątek szlachecki Walentemu Blumsteinowi. Początkowo obejmował on 4 łany na prawie magdeburskim, ale do 1572 roku powiększył się do 9 łanów (dodatkowe 2 łany ziemi i 3 łany boru). Osada zwana była w tym czasie Wilkusze (od rzeczki Wilkus, obecnie Białoławka ). W jej pobliżu kilka lat wcześniej powstała wieś Płocice (Plotzitza), obejmująca 7 łanów. Z czasem obie osady zaczęto wymieniać pod jedną nazwą – Kociołek. W latach 1857-1867 liczba mieszkańców wzrosła ze 113 do 117 osób. Szkoła we wsi powstała w 1855 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 21 dzieci, pracował jeden nauczyciel. W roku 1895 założono we wsi parafię ewangelicką i wybudowano kościół. Po II wojnie światowej stał się on siedzibą rzymskokatolickiej parafii pw. Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej. Za kościołem znajdował się grób niemieckiego żołnierza poległego w 1914 roku; nie zachował się. W 1905 roku zbudowano we wsi (na południe od zabudowań) dworzec kolejowy na linii Pisz – Orzysz. Składał się on z pięciu budynków: dworca, magazynu spedycji kolejowej, dwóch budynków gospodarskich i stacji paliwowej. Po zdemontowaniu linii w 1945 roku wszystkie budynki zostały zdemontowane. W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 91 osób.Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Krzysztof Howański.

Zabytki:

• Dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, 1901-1905; plebania z tego samego okresu
• Zespół dworsko-parkowy z XIX wieku: dwór murowany, park, część zabudowań gospodarczych (gorzelnia, stajnia, stodoła), murowane
• Dawny cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku

Bibliografia:

1. Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
2. Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, Węzeł kolejowy w Piszu (Część I), Znad Pisy, nr 10, 2001, s. 122-140.
3. Hippel Rudolf von, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, s. 83-157.
4. Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
5. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
6. Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, s. 49-69.
7. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
8. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
9. Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 10.09.2013]
10. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html [data dostępu: 10.09.2013]
11. Gminna Ewidencja Zabytków www.bip.pisz.hi.pl/zalaczniki/prawo/110131120520.doc [data dostępu: 10.09.2013]
12. Wojewódzka Ewidencja Zabytków http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu: 10.09.2013]

Przypisy