Wieliczki

Wieliczki
Modrzewiowy kościół w Wieliczkach
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olecki
Gmina	Wieliczki
Liczba ludności (2010)	693
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Wieliczki
Położenie na mapie Polski Wieliczki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Wieliczki (niem. Wielitzken, od 1938 r. Wallenrode) – wieś gminna położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie oleckim, w gminie Wieliczki; siedziba władz gminy. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999-2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko-gołdapskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 693 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marianna Wieliczko.

Położenie

Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Ełckim, na wschód od Jeziora Oleckiego Małego, 8 km na południowy wschód od Olecka; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 655.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północno-wschodnich terenów państwa Zakonu Krzyżackiego, przed 1523 rokiem. W tymże roku starosta Piotr Schwartz sprzedał cztery łany sołeckie nieznanemu z nazwiska sołtysowi, a wieś obejmowała wówczas najprawdopodobniej 40 łanów. Inny starosta, Krzysztof Glaubitz, w 1554 roku potwierdził sprzedaż jednego łanu sołeckiego w Wieliczkach Janowi Mażowi, który zobowiązał się do obsadzenia dodatkowych dziesięciu łanów. Wieś powiększyła się jeszcze w XVIII wieku do 60 łanów.

Znaczenie wsi wzrosło po przeprowadzeniu w połowie XIX wieku drogi z Olecka, założeniu urzędu pocztowego (1870), a wreszcie założeniu wąskotorowej linii kolejowej Olecko - Wieliczki - Cimochy (1911).

Parafię ewangelicką założono w Wieliczkach już przed 1552 rokiem.

Szkoła we wsi powstała wkrótce po założeniu parafii. W 1935 roku zatrudniony w niej był jeden nauczyciel, a w ośmiu klasach uczęszczało do niej ogółem 103 uczniów. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono (Bolesław Tomkiewicz) ponownie już latem 1945 roku jako jedną z pierwszych szkół w powiecie oleckim. Na przełomie lat 60. i 70. oddano jej do użytku nowy budynek.

Po 1945 roku Wieliczki były siedzibą gminy, a w latach 1954-1972 - gromady. W okresie PRL działało we wsi Państwowe Gospodarstwo Rolne Wieliczki. W 1947 roku założono tu spółdzielnię handlową; w tym samym roku wieś została zelektryfikowana. Dwa lata później utworzono bibliotekę gminną. W 1957 roku powstało we wsi - staraniem Agnieszki Cybulskiej - koło gospodyń wiejskich. Z inicjatywy członkiń założono w Wieliczkach kółko rolnicze, przedszkole i wodociąg.

Obecnie we wsi znajduje się m.in. bank, urząd pocztowy, ośrodek zdrowia, restauracja, bar, pole namiotowe.

Liczba mieszkańców

1857 - 416 osób

1933 - 616 osób

1939 - 588 osób

Edukacja

• Szkoła Podstawowa
• Gimnazjum im. Jana Pawła II

Kultura

W miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury. W tutejszej szkole wydawana jest gazetka Gimbozeta.

Religia

We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny.

Zabytki

• Kościół modrzewiowy, dawny ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki z drugiej połowy XVII wieku; wyposażenie z XVII-XIX wieku, wiszący ołtarz z połowy XVII wieku; remontowany w latach 1925-1927 i w 1962 r.
• Cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej

Ludzie związani z miejscowością

• Michał Grodzki (ok. 1682-ok. 1747) – rektor szkoły w Cichach, poeta; urodził się w Wieliczkach.
• Mieczysław Józefczyk (ur. 1928) – duchowny rzymskokatolicki, historyk, badacz dziejów Elbląga, proboszcz miejscowej parafii w latach 1958-1963.
• Jarosław Kuczyński (ur. 1958) – społecznik, samorządowiec, wójt gminy Wieliczki.
• Zofia Nowikowska (ur. 1960) – artystka ludowa, hafciarka, koronkarka i pisankarka; mieszka w Wieliczkach.

Bibliografia

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 1-2, Olsztyn 2011.
2. Białuński Grzegorz, Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
3. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
4. Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1974.
5. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
6. Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
7. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
8. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
9. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
10. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
11. Vervaltugsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]

Zobacz też

Gminny Ośrodek Kultury w Wieliczkach

Urząd Gminy w Wieliczkach