Warmińskie Towarzystwa Rolne

Warmińskie Towarzystwa Rolne
Rodzaj organizacji	Stowarzyszenia gospodarcze
Profil działalności	spółdzielnie rolnicze, kasy oszczędnościowo-pożyczkowe
Rok założenia	koniec XIX oraz przełom XIX i XX wieku

Warmińskie Towarzystwa Rolne- stowarzyszenia gospodarcze, które powstawały pod koniec XIX i na przełomie XIX i XX wieku.

Historia

Inspiratorem powoływania tego typu towarzystw na obszarze Warmii był Bernhard Lehmann. Lehmann został przeniesiony służbowo do Reszla, gdzie 11 marca 1885 roku założył pierwszą kasę oszczędnościowo-pożyczkową - Spar- und Darlehnkasse.

Do 1890 roku udało się uruchomić 44 oddziały kasy, dzięki aktywności Lehmanna oraz wspierającego go ks. Augusta Schachta.

Do najważniejszych należał Ermländischer Bauerverein, utworzony w 1903 roku po przekształceniu wcześniejszej organizacji Ost- und Westpreussicher Bauerverein. W tym okresie towarzystwo zrzeszało 5253 Warmiaków. Co istotne, inicjatywa była wspierana przez większość miejscowych proboszczów diecezji warmińskiej. Towarzystwo rolne zapoczątkowało również proces tworzenia różnych form spółdzielczości na Warmii. W początkach swej działalności posiadało swoje oddziały praktycznie w każdej parafii. Ermländischer Bauerverein stawał niejednokrotnie w obronie praw samodzielnych rolników, oferował także szkolenia rolnicze.

W roku 1904 utworzono Główną Spółdzielnię Warmińską do spraw Kupna i Sprzedaży Artykułów Rolniczych w Pieniężnie (Ermländische Hauptgenossenschaft zu An- und Verkauf Landwirtschaftlicher Bedarfartikel e.G.m. b.H. zu Melsack). Spółdzielnia zajmowała się skupem, sprzedażą i pośrednictwem w zaopatrywaniu i zbycie płodów rolnych, jak również zakupie maszyn rolniczych i nawozów sztucznych.

Wśród innych towarzystw rolnych na Warmii warto zwrócić uwagę na kilka ciekawych przykładów. W 1890 roku w Ornecie działała szkoła gospodarstwa domowego, którą prowadziły siostry ze Zgromadzenia Katarzynek.

Ponad czterdzieści lat później, 19 lutego 1932 roku w Leginach koło Reszla otwarta została sezonowa szkoła rolnicza, przeznaczona dla synów gospodarzy z najbliższych okolic. Zajęcia prowadzone były w pałacu właściciela rozparcelowanego majątku. W otwarciu placówki uczestniczył ówczesny biskup warmiński Maksymilian Kaller, prezes Ermländischer Bauerverein Antoni Lingk oraz Walenty Kranich - dyrektor Związku Towarzystw Gospodarczych w Ornecie. Interesująca inicjatywa jaką była bez wątpienia szkoła miała niestety krótki żywot. Wiosną 1934 roku pałac został przekształcony w ośrodek szkoleniowy dla hitlerowskiego związku dziewcząt - Bund Deutsche Mädel.Kierownikiem szkoły rolniczej został wybrany Ewald Weigand, natomiast zajęcia z religii powierzono księdzu Alojzemu Steinke.

Bibliografia

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
2. Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
3. Traba Robert, Niemcy, Warmiacy, Polacy 1871-1914. Z dziejów niemieckiego ruchu katolickiego i stosunków polsko-niemieckich w Prusach, Olsztyn 1994.