Józef Kupczyk

Józef Kupczyk Stary wiarus znad Łyny
Data i miejsce urodzenia	1846 Bartąg
Data i miejsce śmierci	7 listopada 1911 Bartąg
Miejsce spoczynku	Bartąg
Zawód	rzeźbiarz, poeta

Józef Kupczyk (ur. w 1846 roku w Bartągu koło Olsztyna, zm. 7 listopada 1911 roku w Bartągu) – poeta, rzeźbiarz, bibliofil.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Urodził się w Bartągu w powiecie olsztyńskim w rodzinie chłopskiej. Był synem Jakuba, cieśli, który posiadał gospodarstwo niedaleko Bartąga. Dzierżawił też od nadleśnictwa sąsiadujące z gospodarstwem pole.

Józef nie uzyskał żadnego wykształcenia. Był samoukiem. Zawód, który nabywał dzięki praktyce to stolarstwo.

Józef Kupczyk przebywał w armii pruskiej, odbywał tam służbę wojskową. W 1871 roku jako żołnierz armii pruskiej trafił do Gdańska. Prawdopodobne jest również to, że szukał tam pracy jako stolarz.

Praca

Jako samouk wykonywał rzeźby, głównie o tematyce religijnej. Wykonywał je dla kościołów wiejskich między innymi: ołtarze w Bartągu i Klebarku w powiecie olsztyńskim. Tworzył tez figury świętych i przydrożne krzyże, a nawet pozytywki. Dodatkowo zajmował się budową i naprawą zniszczonych organów kościelnych. Swoje usługi rzeźbiarskie reklamował w Gazecie Olsztyńskiej, oferując budowę ołtarzy, ambon, konfesjonałów, chrzcielnic, krzyży.

Pisał korespondencje do Pielgrzyma i Gazety Olsztyńskiej ogłaszając się jako rzeźbiarz i stolarz.

Wiersze religijne i patriotyczne pisał w języku polskim. Być może pod wpływem Andrzeja Samulowskiego, z którym się przyjaźnił. Z okazji ślubu syna, Mieczysława z Józefą Biegałówną z Gietrzwałdu,Andrzej Samulowski napisał im wiersz.

Teksty rękopiśmienne Kupczyka zaginęły po 1945 roku.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Kupczyk był bardzo związany z ruchem polskim na Warmii. Od 1882 roku miał w swoim domu bibliotekę Towarzystwa Czytelń Ludowych, liczącą 260 tytułów. Przez władze pruskie był przepytywany w sprawie biblioteki. Skonfiskowano pięć książek, które uznano za niepożądane politycznie jak również zakazano rozpowszechniania biografii Jana Kilińskiego. Na zarzuty współpracy z polskimi organizacjami z ziem wielkopolskich Kupczyk mówił, że książki osobiście zakupił, które mają służyć do użytku własnego i w celach zarobkowych, z zamiarem wypożyczania ich za pieniądze. Należy przypuszczać, że władze pruskie wierzyły tłumaczeniom Kupczyka, o czym świadczy uwolnienie go od kary i kosztów.

W 1892 roku bibliotekę Towarzystw Czytelń Ludowych przeniesiono z domu Kupczyka do Rusi, do kowala Jana Jagalskiego. W 1910 roku kupczyk brał udział w założeniu Banku Polskiego w Olsztynie. W tym samym czasie wybudował duży dom w Bartągu.

Ciekawostki

Przypuszcza się, że Kupczyk był autorem korespondencji zamieszczonych w Gazecie Olsztyńskiej pod pseudonimem Stary wiarus znad Łyny. Poświęcone one były germanizacji wsi, a także odkryciom archeologicznym w okolicy Bartąga. Wiersze religijne i patriotyczne Kupczyka pozostały w rękopisie, po drugiej wojnie światowej zaginęły.

W czasopiśmie Mazur, wydawanym przez Jana Karola Sembrzyckiego o Józefie Kupczyku, pod rokiem 1884, pisano: Kupczyk jest rodem Warmiak z rodziców polskiej narodowości, miłujący swój ojczysty język, choć i w niemieckim nie da się oszukać. Jest dobrym obywatelem pruskim, służył w wojsku, składał przysięgę najjaśniejszemu królowi, której też wiernie dochował.

W kościele w Bartągu, w kuli nad żyrandolem zachowały się krótkie zapiski Józefa Kupczyka odnoszące się do jego stosunku do rzeczywistości: mowa przeważnie polska, lecz teraz chcą nas gwałtem zniemczyć, czytamy gazety polskie, Pielgrzyma, Przyjaciela. Niemców mamy czystych sześciu.

Bibliografia

Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku, Warszawa 1963.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla XIX i XX wieku (do 1945 roku), Warszawa 1983.
Szkice olsztyńskie, red. Janusz Jasiński, Olsztyn 1967. Józef Kupczyk - <http://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Kupczyk, 18 listopada 2013>