Pałecznik

Pałecznik
Calicium
Pers.
Pałecznik (Calicium viride)
Systematyka
Królestwo	grzyby
Gromada	grzyby workowe
Klasa	miseczniaki (Lecanoromycetes)
Rząd	misecznicowce
Rodzina	pałecznikowate
Rodzaj	pałecznik
Gatunek	{{{Gatunek}}}
Synonimy

Pałecznk (Calicium Pers.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny pałecznikowatych (Caliciaceae), rzędu misecznicowców (Lecanorales).

Plecha

Rodzaj Calicium obejmuje porosty skorupiaste o cienkiej, zewnętrznej lub wewnętrznej plesze, charakteryzujące się wytwarzaniem niewielkich rozmiarów apotecjów, umieszczonych na różnej długoci, zwykle wyraźnych trzoneczkach. Dojrzała warstwa rodzajna (hymenium) owocników tych grzybów, podobnie jak u przedstawicieli kilku innych rodzajów, np. Chaenotheca (Th. Fr.) Th. Fr., ma postać pylastej masy (mazedium) złożonej z askospor oraz fragmentów rozpadających się pozostałych elementów warstwy. Rodzaj Calicium wyróżnia się tworzeniem czarnego mazedium, z zarodnikami z pojedynczą przegrodą. Podobnie septowane zarodniki występują u przedstawicieli rodzaju Microcalicium Vain., tworzących jednak mazedium barwy ciemnozielonej. Ten ostatni rodzaj obejmuje ponadto grzyby niezlichenizowane – naporostowe lub saprobiontyczne.

Rozmieszczenie i ekologia

Porosty z rodzaju Calicium rosną głównie na korze drzew i drewnie, tylko nieliczne na skałach. Na świecie znanych jest około 40 gatunków, z których w Polsce odnotowano dotychczas 11. Porosty te stanowią zwykle rzadkie lub bardzo rzadkie składniki lokalnych biot porostowych. Wiele gatunków przywiązanych jest do specyficznych siedlisk, miejsc zwykle zacienionych lub umiarkowanie nasłonecznionych, o wysokiej wilgotności powietrza. Stąd też największą różnorodność tych porostów obserwuje się w starych lasach o charakterze naturalnym.

Wartość użytkowa

Wszystkie gatunki występujące w Polsce, poza stwierdzonymi niedawno po raz pierwszy C. parvum i C. pinastri, mają status porostów zagrożonych wymarciem na obszarze kraju.

Ciekawostki

Pałeczniki stają się porostami coraz rzadszymi, ponieważ zmniejsza się liczba siedlisk im odpowiadających, tj. starych drzew liściastych i iglastych w lasach. Charakterystycznym dla tych porostów podłożem jest także martwe drewno, w szczególności pozbawione kory pnie drzew stojących. W praktyce, ostojami tych organizmów są starodrzewia, obecne zazwyczaj jedynie w rezerwatach przyrody. W rezerwacie "Dęby Napiwodzkie" koło Jedwabna stwierdzono występowanie czterech gatunków z tego rodzaju: Calicium adspersum, C. glaucellum, C. parvum i C. viride. Kilka gatunków pałeczników ma w Polsce status wskaźników niżowych lasów puszczańskich (np. Calicium adspersum, C. viride).

Poszczególne gatunki z tego, oraz innych, podobnych rodzajów, są niekiedy bardzo trudne do rozpoznania bez obserwacji mikroskopowych cech diagnostycznych. Okazy bez owocników lub z owocnikami zniekształconymi są zwykle niemożliwe do oznaczenia nawet do rodzaju.

Bibliografia

K. Czyżewska, S. Cieśliński: Porosty – wskaźniki niżowych lasów puszczańskich w Polsce. Monographiae Botanicae 91: 223–239, 2003.
S. Cieśliński, K. Czyżewska, J. Fabiszewski: Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland. W: Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red list of plants and fungi in Poland, Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z Szeląg (eds.). W. Szafer Inst. of Botany, PASc, Kraków, 71–89, 2006.
W. Fałtynowicz: Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych: Warszawa, 2012.
D. Kubiak: Nowe stanowiska Calicium parvum Tibell w północnej Polsce. Acta Bot. Cassub. 10: 75-81, 2011.

Linki zewnętrzne

en.wikipedia.org, Calicium [25.05.2014]
species.wikimedia.org, Calicium [25.05.2014]