Starodub łąkowy

Starodub łąkowy
Ostericum palustre
Besser.
Starodub łąkowy Fot. https://ru.wikipedia.org/wiki/Дудник_болотный
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	starodub
Gatunek	starodub łąkowy
Synonimy
Angelica palustris (Besser) Hoffm.(1814)

Starodub łąkowy (Ostericum palustre Besser.) – gatunek rośliny należący do rodziny selerowatych (Apiaceae) rzędu selerowców (Apiales).

Morfologia

Starodub łąkowy to bylina kłączowa. Wytwarza łodygę wewnątrz pustą, wzniesioną, o wysokości od 30 do 160 (220) cm, rozgałęzioną, kanciasto bruzdkowaną, o słabo oskrzydlonych krawędziach, nagą, dołem często czerwono nabiegłą. Liście dolne w zarysie szeroko trójkątne, 2-3-krotnie pierzaste, długoogonkowe, złożone z nieregularnie ząbkowanych, sercowato jajowatych odcinków o szorstko owłosionych nerwach na spodniej stronie. Liście górne są zredukowane i posiadają duże pochwy liściowe. Łodyga i liście jasno szaro–zielone. Kwiaty obupłciowe, zebrane w baldachy złożone, szczytowy jest większy od bocznych. Każdy baldach złożony składa się z 8-30 baldaszków. Pokryw brak lub są co najwyżej 1-3, baldaszki posiadają nieliczne, lancetowate pokrywki. Kwiaty drobne, białe, 5-krotne. Płatki korony zagięte do środka. Kwiaty zapylane przez owady. Kwitnie od połowy maja do końca września. Owocem jest rozłupnia rozpadająca się na 2 elipsowate i żeberkowane rozłupki, rozsiewane przez wiatr (pterometeorochoria).

Rozmieszczenie i ekologia

Starodub jest gatunkiem euroazjatycko-kontynentalnym. Zwarty zasięg występowania obejmuje wąski pas ciągnący się przez wschodnią Europę do zachodniej i środkowej Azji. Oprócz tego występuje na oderwanych stanowiskach, m.in. w Czechach, na Węgrzech, Słowacji, w Serbii, Rumunii, Niemczech, Estonii, na Łotwie.
W Polsce jest gatunkiem rzadkim; notowany był na ok. 150 stanowiskach. Największe ich zagęszczenie obserwowano na Pojezierzu Kujawskim, Wielkopolskim, Mazowszu i Wyżynie Lubelskiej, Wyżynie Małopolskiej oraz w północno-wschodniej części Kotliny Sandomierskiej. Nieliczne stanowiska notowano na Pojezierzu Chełmińsko-Dobrzyńskim oraz na terenie miasta Krakowa. Stanowiska w okolicach Krakowa (w Kotlinie Sandomierskiej) oderwane są od głównego zasięgu. Na niektórych stanowiskach już wyginął, w tym na jedynym stanowisku w Karpatach. Na Warmii i Mazurach notowany na obszarze Natura 2000 Ostoja Lidzbarska.
Preferuje podłoża organiczne lub mineralne (np. gleby mułowo-torfowe), bogate troficznie, o odczynie słabo kwaśnym do alkalicznego.

Wartość użytkowa

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową; jest chroniona także Dyrektywą Siedliskową. Głównym źródłem zagrożenia gatunku są zmiany jego siedlisk wskutek osuszania podmokłych łąk. Znajduje się również na "Czerwonej liście roślin i grzybów Polski", w kategorii V (narażony na wyginięcie).

Ciekawostki

Starodub łąkowy często bywa mylony z dzięgielem leśnym rosnącym na tych samych siedliskach. Najważniejszymi cechami odróżniającymi są: występowanie u staruduba mocno bruzdowanej, czerwonawej w dole łodygi (u dzięgiela gładka lub delikatnie bruzdowana, niezabarwiona na czerwono), liście dolne o odcinkach odgiętych w dół, ogonki liściowe na przekroju V-kształtne, w grzbietowej części z jednym żebrem (u dzięgiela U-kształtne z trzema żebrami).

Bibliografia

Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z.: Rośliny chronione. Multico Oficyna Wyd.: Warszawa, 2006.
Zarzycki K., Szeląg Z.: Red list of the vascular plants in Poland. W: Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20.

Linki zewnętrzne

http://pl.wikipedia.org/wiki/Starodub_łąkowy
http://www.gios.gov.pl/siedliska/pdf/przewodnik_metodyczny_ostericum_palustre.pdf