Świecznica rozgałęziona
| Świecznica rozgałęziona | |
| | |
| Clavicorona pyxidata | |
| (Pers.: Fr.) Doty | |
 Świecznica rozgałęziona - owocnik | |
| Systematyka | |
| Królestwo | grzyby |
| Podkrólestwo | {{{Podkrólestwo}}} |
| Gromada | grzyby podstawkowe |
| Klasa | pieczarniaki |
| Rząd | gołąbkowce |
| Rodzina | szyszkogłówkowate |
| Rodzaj | świecznica |
| Gatunek | świecznica rozgałęziona |
| Synonimy | |
| Artomyces pyxidatus (Pers.) Jülich | |
Świecznica rozgałęziona (Clavicorona pyxidata (Pers.: Fr.), Doty; świecznik rozgałęziony – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny szyszkolubkowatych Auriscalpiaceae, rzędu gołąbkowców Russulales
Spis treści
Owocnik
Świecznica rozgałęziona tworzy bladocieliste do beżowych, czasami z wiekiem ciemniejące, silnie rozgałęzione (kandelabrowate) owocniki wysokości 4–12 cm. Gałązki owocnika, złożone z 4–6 gęsto ustawionych odcinków (pięter), są zawsze wzniesione. Najwyższe rozgałęzienia zakończone są charakterystycznymi kieliszkowatymi rozsze-rzeniami, na brzegach których występują liczne wyrostki osiągające do 8 mm długości. Pojedyncze owocniki zrośnięte są u podstawy białą grzybnią. Miąższ owocnika jest białawożółtawy, elastyczny, po potarciu brązowiejący, zapach jest niewyraźny, smak nieznacznie gorzkawy.
Świecznica rozgałęziona to grzyb o dość charakterystycznym pokroju owocnika. Najbardziej zbliżony jest do gatunków z rodzaju koralówka Ramaria, może być mylony np. z koralówką sztywną (= gałęziak zbity) R. stricta, występującą na podobnym podłożu.
Rozmieszczenie i ekologia
Świecznica rozgałęziona jest gatunkiem rozpowszechnionym na półkuli północnej, znanym od Japonii po Stany Zjednoczone i Kanadę. Jest taksonem charakterystycznym dla strefy umiarkowanej, ale notowana była również w strefie borealnej oraz subtropikalnej, zarówno północnej jak i południowej półkuli. W Polsce jest to grzyb stosunkowo rzadki, znany głównie z południowej i południowo-wschodniej części kraju. Niedawno opisano z północno-wschodniej części kraju liczne nowe stanowiska tego gatunku, co wskazuje że w wielu regionach jest to grzyb prawdopodobnie częstszy, niż to dotychczas dokumentowano. Na obszarze całego zasięgu występowania świecznica rozgałęziona jest uznawana za gatunek rzadki lub bardzo rzadki, stąd jej obecność na wielu regionalnych „czerwonych listach”. W Polsce gatunek ten ma obecnie status „narażonego na wymarcie” – V . W Norwegii i Szwecji jest gatunkiem bliskim zagrożenia – NT, w Szwajcarii narażonym na wymarcie – V , w Bułgarii krytycznie zagrożonym – CR, a w Wielkiej Brytanii uznano go za wymarły – Ex.
Owocniki świecznicy rozgałęzionej pojawiają się późnym latem i jesienią. Jest to grzyb saprotroficzny, dotychczas w Polsce odnotowywany na martwym drewnie drzew liściastych – wierzby, topoli osiki i olszy, rzadziej szpilkowych – sosny i świerka. Zasiedla murszejące pniaki i leżące, zwykle pozbawione kory kłody. Jako gatunek leśny, występuje w różnych typach lasów liściastych oraz w borach mieszanych, rzadziej w borach sosnowych. Znane są notowania tego taksonu z kompleksów leśnych położonych na obszarach miejskich, m.in. Lublina i Szczecina. W Szwecji świecznica rozgałęziona ma rangę gatunku wskaźnikowego, charakterystycznego dla starych lasów obfitujących w rozkładające się martwe drewno, co jest jedną z cech lasów naturalnych (pierwotnych).
Wartość użytkowa
Świecznica rozgałęziona jest grzybem wyjątkowo dobrze poznanym, zarówno na poziomie molekularnym, jaki i pod względem biochemicznym. Jej owocniki są zazwyczaj uznawane za niejadalne, zawierają jednak substancje potencjalnie lecznicze. Owocniki świecznicy mogą na przykład stanowić źródło naturalnych antybiotyków a substancje w nich zawarte mogą mieć zastosowanie w leczeniu choroby Alzheimera.
Ciekawostki
Na Warmii i Mazurach świecznica rozgałęziona została odnotowana m.in. w lasach Nadleśnictwia Kudypy (w tym na obszarze Arboretum), w Mazurskim Parku Krajobrazowym oraz w rezerwatach przyrody "Las Warmiński im. prof. B. Polakowskiego" oraz "Koniuszanka II".
Bibliografia
D. Kubiak: Stwierdzenia rzadkiego grzyba wielkoowocnikowego świecznicy rozgałęzionej Clavicorona pyxidata w północno-wschodniej Polsce. Chrońmy Przyr. Ojcz. 67 (1): 84–88, 2011.
W. Wojewoda, M. Ławrynowicz: Red list of the macrofungi in Poland. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 55-70.
