Frączki

Frączki
Neogotycki kościół we Frączkach z XIX wieku.
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Dywity
Liczba ludności (2010)	282
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Frączki
Położenie na mapie Polski Frączki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Frączki (dawniej niem. Fleming) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W czasach historycznych należała do gminy Jeziorany w powiecie reszelskim..

Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 282 osoby. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Maria Preweda.

Położenie

leży na Pojezierzu Olsztyńskim

Dzieje miejscowości

Obecna nazwa wsi została sztucznie utworzona po 1945 r. na wzór innych nazw miejscowości, pochodzących od imienia, w tym przypadku Franciszek. Dawniej wieś w dokumentach zapisywano jako Flemingswalt (1358 r.), Flemingswald (1369), Flemingswalde (1376), Fleminck (1597), Fleming (1615), Flemming (1820), Do 1945 wieś nosiła nazwę Fleming. Wieś lokowana na prawie chełmińskim przez biskupa Jan Stryprocka 14 maja 1358 r., który swojemu krewnemu Henrykowi Flemingowi z Wusen zapisał 50 włók ziemi. W przywileju lokacyjnym zobowiązano zasadźcę do wybudowania kościoła. Pierwszym właścicielem wsi był Heinrich Fleming von Wusen, który w podarunku od biskupa otrzymał las. Nazwa wsi pochodzi od imienia pierwszego właściciela - Fleming. Za czasów biskupa Franciszka Kuhschmalza (1424-1457) kościół był filią kościoła w Radostowie (Freundenberg). Prawdopodobnie uległ zniszczeniu w czasie wojen, ponieważ brak go w wykazie parafii z końca XV w. Nowy kościół wybudowano pod koniec XVI w., a konsekrował go dn. 25 września 1580 r., ku czci św. Marii Magdaleny, biskup Marcin Kromer. Kosciół ten został rozebrany w 1870 r. Obecny budynek kościoła pochodzi z XIX w., konsekrowany w 2 lipca 1873 r. przez biskupa Filipa Krementza. Samodzielna parafia we Frączkach została utworzona przez biskupa Andrzeja Thiela w dniu 21 stycznia 1905 r. W roku 1994 proboszczem był kd Arkadiusz Rzodkiewicz. W roku 1615 Ludwik Sokołowski zapisał 19 włók kolegiacie w Dobrym Mieście. W 1783 r. we wsi było 35 domów. W 1818 r. we wsi mieszkały 274 osoby, w 1939 - 403 osoby, w 1998 - 288. W plebiscycie z roku 1920 wszystkie głosy oddano za Prusami Wschodnimi. Pod koniec lat 90. XX powstała tu pierwsza w regionie szkoła społeczna (niedawno zlikwidowana).

Wieś warmińska położona w pagórkowatym krajobrazie polodowcowym z licznymi drobnymi zbiornikami wodnymi oraz aleją lipową wzdłuż drogi prowadzacej do kolonii. We wsi znajduje się szkoła podstawowa, dom kultury, dwa sklepy spożywcze i punkty usługowe, przystanek autobusowy, kościół. W architekturze zachował się pierwotny układ wsi - tak zwana ulicówka - o zwartej zabudowie, z niewielkimi działkami, często zabudowanymi w czworobok. Zagrody i pola zakładane były po obu stronach, przebiegającej środkiem wsi, drogi. Typowa zagroda składała się z kilku oddzielnych budynków: dom mieszkalny, stodoła,stajnia, obora i chlew, spichlerz, ziemianka. Małe zagrody, należące do uboższych gospodarzy, składały się jedynie z budynku mieszkalnego oraz budynku gospodarczego (czasem połączonego ze stodołą). Domy pochodzące z przełomu XIX-XX w. są murowane, parterowe, przykryte stromym, dwuspadowym dachem, zazwyczaj z czerwoną dachówką. Występują także nieotynkowane domy wykonane z czerwonej cegły, np. budynek po byłej gospodzie (obecnie budynek mieszkalny) czy plebania. W większości domów znajdują się dwa wejścia. Pierwsze – czasem z gankiem – znajduje się od strony drogi, niegdyś przeznaczone było dla gości, drugie – znajduje się od strony podwórza gospodarczego, służyło głównie domownikom. W zabudowie gospodarczej występują także murowane budynki z górną partią szalowaną deskami (ok. XIX w.), zazwyczaj dach pokrywa czerwona dachówka ceramiczna, niektóre drewniane stodoły pod koniec XX przykryte były jeszcze eternitem. W ostatnich latach obserwuje się ujemny przyrost naturalny,który jest jednym z poważniejszych problemów wsi. Innymi ważniejszymi problemami są min. bezrobocie oraz alkoholizm, którego przykłady, możemy zaobserwować w miejscach publicznych.

• Tor szutrowy, na którym rozgrywane są imprezy samochodowe.

Edukacja

W miejscowości funkcjonuje szkoła podstawowa.

Ludzie związani z miejscowością

...

Miejscowość-Opis-Rysunku

Kultura

We Frączkach działa Stowarzyszenie Nasza Wieś, skupiające się na integracji i aktywizacji mieszkańców oraz popularyzacji walorów historycznych, przyrodniczych i kulturowych regionu.

Zabytki

• Kościół neogotycki z XIX w.
• 4 kapliczki warmińskie
• Przed II wojną światową stał w centrum pomnik upamiętniający mieszkańców wsi Frączki i Studzianka, którzy polegli na frontach I Wojny Światowej. Po II Wojnie Światowej zniszczony i rozebrany. Zachowały się postument (podmurówka) oraz kamienna kula zdobiąca wierzchołek. Na podmurówce w 2008r. umieszczono kamień i tablicę pamiątkową o treści: "650 lat nadania praw lokacyjnych wsi Frączki d. Fleming Frączki 23.08.2008". Kamienna kula zachowała się na terenie prywatnej posesji.

Miejscowość-Opis-Rysunku

Bibliografia

1. Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969.
2. Jadwiszczak Andrzej S., Klimek Robert, Kosińska Teresa, Warmia znana i nieznana: Ługwałd, Spręcowo, Sętal, Nowe Włóki, Plutki, Gradki, Tuławki, Gady, Frączki, Studzianka, Derc, Barczewko, Maruny, Gady 2011.
3. Lewicka Daniela, Tomkiewicz Ryszard, Gmina Dywity: teraźniejszość i przeszłość, Olsztyn 1994.
4. "Mój Fleming, moje Frączki. Wspomnienia mieszkańców", oprac. hist. Stanisław Achremczyk, Frączki 2008.
5. Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
6. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 10.12.2013]
7. Wikipedia: Frączki [data dostępu: 10.12.2013]