Barciany

Barciany
Herb Barcian Flaga Barcian
Zamek w Barcianach [3] [dostęp: 14.12.2014]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Barciany
Liczba ludności (2009)	1227
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Barciany
Położenie na mapie Polski Barciany
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Barciany (niem. Barten) – wieś gminna położona w województwie warmińsko-mazurskim w powiecie kętrzyńskim. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Barciany. W 2009 roku miejscowość liczyła 1227 mieszkańców. Aktualnie funkcję wójta sprawuje Ryszard Kozyra.

Charakterystyka fizjograficzna

Miejscowość jest położona w odległości 17 km od Kętrzyna.

Dzieje miejscowości

Kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny [2] [dostęp: 14.12.2014

Obszar wsi i okolic w czasach przedkrzyżackich był zamieszkany przez pruskie plemię Bartów. Początek rozwoju osadnictwa krzyżackiego na terenie Barcian datowany jest na lata 1335-1341. W tym okresie funkcję wielkiego mistrza krzyżackiego sprawował Dytryk von Altenburg. Barciany, a właściwie obszar wokół krzyżackiej strażnicy, zasiedliła ludność pruska. Strażnica została wzniesiona w 1325 roku. Głównym przeciwnikiem Krzyżaków byli w tym okresie Litwini. Osada, która wyrosła na podgrodziu miała handlowo-rzemieślniczy charakter. Wokół strażnicy zakładano również dobra służebne, niewielkie majątki należące do rycerzy. Strażnica w Barcianach weszła w skład komturstwa z siedzibą w Sątocznie. Prawdopodobnie w czasie najazdu Litwinów w 1347 roku osada wraz z strażnicą uległy zniszczeniu. W drugiej połowie XIV wieku ostatecznie ukończono budowę murowanego zamku w Barcianach. Pod koniec tego stulecia wzniesiono kościół. W 1419 roku Barciany posiadały 9 karczem. Po zakończeniu wojny trzynastoletniej zamek pozostał w rękach Zakonu. Po 1525 roku Barciany zostały przekształcone w książęcy majątek ziemski. W XVI wieku przy miejscowej świątyni działała szkoła.W 1628 roku Barciany otrzymały prawa miejskie.

W XVIII wieku miejscowość miała niemiecki charakter. W 1793 roku Barciany były zamieszkane przez 1342 osoby. W 1803 roku liczba mieszkańców wzrosła do 1390. W XIX wieku w Barcianach wyodrębniła się niewielka wspólnota żydowska. Mieszkańcy wyznania mojżeszowego w większości zajmowali się kupiectwem. W 1890 roku w miejscowości działała poczta, telegraf oraz sąd podległy sądowi rejonowemu w Bartoszycach. Na początku XX wieku w Barcianach otwarto szpital. W 1915 roku dzierżawcą majątku był Bernhard Pachnio. W okresie międzywojennym funkcjonowały w miejscowości trzy szkoły: gimnazjum dla dziewcząt, szkoła ludowa i szkoła zawodowa. Barciany posiadały połączenie kolejowe z najbliższymi ośrodkami: Kętrzynem i Srokowem. W 1939 roku Barciany liczyły 1541 mieszkańców. 27 stycznia do 1945 roku do miejscowości wkroczyli żołnierze Armii Czerwonej. Połowa zabudowań Barcian uległa zniszczeniu. W grudniu 1945 roku w miejscowości przebywały aż 1044 osoby, w tym 217 przesiedleńców.

Po zakończeniu II wojny światowej w Barcianach powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne. W roku 2000 miejscowy zamek przeszedł w ręce prywatne. W miejscowości działa Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej.], niepubliczny zakład opieki zdrowotnej, urząd pocztowy, bank, placówka straży granicznej, stacja paliw. Gmina Barciany należy do stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania "Barcja", Związku Gmina "Barcja" oraz Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich.

Kultura

• Gminna Biblioteka Publiczna
• Gminny Ośrodek Kultury
• Galeria Kraniecpolski
• Spotkania z Poezją Dziecięcą
• Przegląd Teatralny "Najlepsi we wspólnym działaniu"
• Międzynarodowy Konkurs na Rysunek Satyryczny "Jaka bede…" 1989-2003

Organizacje i stowarzyszenia

• Barciańska Inicjatywa Oświatowa
• Klub Integracji Społecznej
• Ochotnicza Straż Pożarna
• Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych i Ich Rodzin im. Ojca Pio
• Stowarzyszenie "Iskierka Nadziei"

Religia

• Parafia pw. Niepokalanego Serca Maryi w Barcianach
• Kaplica podległa parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kętrzynie

Ludzie związani z miejscowością

• Jan Ernest H. Gemmel (1813-1868) - urodzony w Barcianach historyk sztuki
• Karol L. Cholevius (1814-1878) - urodzony w Barcianach filolog i badacz literatury niemieckiej
• Gustaw Dömpke (1853-1923 ) - urodzony w Barcianach kompozytor muzyki klasycznej
• Teodor Gustaw Hoffheinz (1806-1891) - urodzony w Barcianach pastor ewangelicki, teolog

Sport

• Gminny Ludowy Klub Sportowy „Jurand” Barciany

Edukacja

• Szkoła Podstawowa im. Straży Granicznej
• Gimnazjum Publiczne

Zabytki

• Zamek krzyżacki wybudowany w 1. połowie XIV wieku
• Kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny wzniesiony pod koniec XIV wieku; we wnętrzu zachował się ołtarz główny wykonany w 1643 roku
• Kaplica cmentarna z 1834 r.

Bibliografia

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
2. Górski Karol, Arszyński Marian, Barciany: dzieje zamku i ziemi do połowy XV wieku, Olsztyn 1967.
3. Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1978.
4. Licharewa Zofia, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
5. Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
6. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
7. Danych Lokalnych GUS [dostęp: 14.12.2014].
8. Historia wsi Barciany [dostęp: 14.12.2014].
9. Gminny Portal Internetowy [dostęp: 14.12.2014].
10. Barciańska Inicjatywa Oświatowa [dostęp: 14.12.2014].
11. Zespół Szkół w Barcianach [dostęp: 14.12.2014].
12. Gminny Ośrodek Kultury w Barcianach [dostęp: 14.12.2014].
13. Klub piłkarski "Jurand" [dostęp: 14.12.2014].

Przypisy

<references>