Łajs (gmina Purda)

Łajs
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Purda
Liczba ludności (2010)	31
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Łajs
Położenie na mapie Polski Łajs
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Łajs (niem. Layss) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 31 mieszkańców.

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, między jeziorami Łajskim a Kośno, 5 km na południowy wschód od Nowej Wsi.

Dzieje miejscowości

Jest to miejscowość o typowo mazurskim charakterze, położona tuż przy granicy z Warmią. Tradycja łączy wieś z Prusami Książęcymi. Wieś została założona przez zarząd lasów królewskich na podstawie dokumentu wystawionego w 1708 roku na nazwisko sołtysa Macieja Urbańskiego. Proces zasiedlania przebiegał powoli; w 1765 roku we wsi mieszkał tylko sołtys, karczmarz i jeden chłop. W 1785 roku obszar wsi powiększono; składała się ona wówczas z 10 chałup. W tym czasie w miejscowości miał funkcjonować młyn. W wyniku procesu scalania gruntów na północ od wsi powstały 4 gospodarstwa chłopskie. Obręb zwartej zabudowy wsi był zamieszkany w 1928 roku przez 234 osoby. W 1905 roku we wsi uruchomiono szkołę, a w 1939 roku przedszkole. W XIX stuleciu założono cmentarz ewangelicki.

Obecnie Łajs ma charakter wsi letniskowej. Znajdują się tu gospodarstwa agroturystyczne i pensjonat.

W 2004 roku dla celów turystycznych urządzono w miejscowości symboliczne przejście graniczne między Warmią i Mazurami.

Zabytki

• budynek dawnej szkoły
• tradycyjne drewniane chałupy
• cmentarz ewangelicki założony w XIX wieku; odrestaurowany i ogrodzony

Bibliografia

Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
purda.pl [12.11.2013]
verwaltungsgeschichte.de [12.11.2013]