Mącznica lekarska

Mącznica lekarska
Arctostaphylosuva-ursi
{{{L}}}
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	mącznica
Gatunek	Mącznica lekarska
Synonimy
Arbutusuva-ursi L.

Mącznica lekarska ( Arctostaphylosuva-ursi (L.) Spreng. ) – gatunek rośliny należący do rodziny wrzosowatych(Ericaceae),rzędu wrzosowców(Ericales).

Morfologia

Mącznica lekarska jest krzewinką, wysokości do 10 cm. Tworzy pokładające się pędy długości do 100 cm, łatwo się ukorzeniające, pokryte ciemną, łuszczącą się korą. W fazie młodej pędy są delikatnie owłosione. Liście zimozielone , długości 1,5-3 cm o siatkowatym unerwieniu, podługowate lub odwrotnie jajowate, skórzaste, z wierzchu połyskujące, ciemne, od spodu bledsze, całobrzegie. Są owłosione na brzegach i mają nasadę zbiegającą w ogonek. Mącznica lekarska kwitnie od kwietnia do czerwca. Kwiaty wyrastają na końcach gałązek. Są drobne, na krótkich szypułkach, zebrane w zwisające grono. Kielich kwiatów pięciodzielny, działki kielicha z białym brzegiem, płatki korony jasnoróżowe lub białe, zrośnięte w "dzbaneczek" u nasady rozszerzony, wewnątrz delikatnie owłosione. 10 pręcików z długimi, różkowatymi wyrostkami na szczycie, skierowanymi ku dnu kwiatowemu. Owocem jest czerwona jagoda, o połyskującej skórce i mączystym miąższu. Jest chamefitem-oznacza to, że pączki, umożliwiające odtworzenie się rośliny w przyszłym sezonie wegetacyjnym znajdują się ponad ziemią.

Rozmieszczenie i ekologia

Mącznica lekarska występuje na półkuli północnej w strefie arktycznej i umiarkowanej oraz Gwatemali. Gatunek zawleczony tez w inne rejony świata. W Polsce pospolity na rozległych obszarach północnej części niżu, lokalnie bywa rzadki i bardzo rzadki. Przez Polskę przebiega południowa granica jego zasięgu, biegnie ona przez Dolny Śląsk, Nizinę Śląską, Wyżynę Śląską, Góry Świętokrzyskie, Nizinę Sandomierską i Roztocze. Poza tym obszarem zwartego zasięgu znajduje się kilka oderwanych, reliktowych stanowisk w Tatrach: Wielkie Koryciska, Małe Koryciska, Siwiańskie Turnie, Sarnia Skała, Hruby Regiel. Wymaga żyznej, przepuszczalnej i pozbawionej wapnia gleby oraz stanowiska słonecznego lub półcienistego ,zasiedla widne, rzadkie bory sosnowe, suche wrzosowiska. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku zespołów (All.) Calluno-Arctostaphylion. Najwyższe jej stanowiska znajdują się w Tatrach, gdzie występuje w naskalnych murawach. Spotykana jest także na wydmach. Występuje pojedynczo lub w skupiskach, W Borach Tucholskich zajmuje powierzchnię kilkunastu hektarów. Na Warmii i Mazurach gatunek ten wystepuje w Rezerwacie Jezioro Nidzkie. br/>

Wartość użytkowa

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Stanowiska tego gatunku znajdują się głównie na obszarach chronionych m.in. w parkach narodowych czy rezerwatach przyrody.
Mącznica lekarska jest rośliną leczniczą. Liście zawierają do 20% garbników, glikozydy (arbutynę i metyloarbutynę), flawonoid – izokwertycynę, wolny hydrochinon, kwasy organiczne (elagowy, galusowy i chinowy) oraz śluzy. Arbutyna to glikozyd fenolowy, który będąc inhibitorem tyrozynazy hamuje wytwarzanie barwnika melaniny w skórze. Dlatego roślina może być wykorzystywana w kosmetyce do wybielania skóry, rozjaśniania plam wątrobowych, piegów i śladów po poparzeniu słonecznym oraz do regulowania melanogenezy. Ekstrakt wykazuje działanie moczopędnie, ściągająco i antyseptycznie. Odwary stosuje się przy łagodnych zakażeniach dróg moczowych, a także przy kamicy nerkowej, przeroście gruczołu krokowego, moczeniu się nocnym, ropomoczu, białkomoczu i bezmoczu. Często stosowana jest do tego celu w mieszance ze skrzypem polnym. Do skutecznego działania niezbędny jest alkaliczny odczyn moczu, który uzyskuje się pijąc podczas kuracji wodę mineralną lub roztwór sody. Ze względu na różne przeciwwskazania i możliwe skutki uboczne kurację można przeprowadzać tylko pod kontrolą lekarza. Sztuka kulinarna: Surowy owoc, o cierpko-kwaśnym smaku. Dawniej roślina wykorzystywana była w garbarstwie.

Ciekawostki

Nazwa mącznicy lekarskiej j wiąże się z mączystym smakiem owoców. Znanych jest wiele nazw zwyczajowych: chrościna, mącznica garbarska, niedźwiedzie grono.
Mącznica lekarska może być uprawiana jako roślina okrywowa. W uprawie znane są m.in. następujące odmiany ozdobne: 'Wood`s Red' – odmiana karlowa,'Vancouver Jade' – odmiana bardzo zywotna i odporna na choroby i 'Pont Reyes' – nadająca się szczególnie do uprawy nad morzem

Bibliografia

Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006.
Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006.

Linki zewnętrzne

http://pl.wikipedia.org/wiki/M%C4%85cznica_lekarska
http://biotechnologia.pl/produkty/surowce-kosmetyczne/bearberry-extract-h-g-macznica-lekarska-ekstrakt-wodno-glikolowy,161819?co=69