Orlik pospolity

Orlik pospolity
Aquilegia vulgaris
L.
Orlik pospolity. Źródło: [2]
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	{{{Rodzaj}}}
Gatunek	orlik pospolity
Synonimy

Orlik pospolity (Aquilegia vulgaris L. ) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae), rzędu jaskrowców (Ranunculales).

Morfologia

Orlik pospolity jest rośliną wieloletnią, rozwijającą pod ziemią krótkie i grube kłącze przechodzące w nadziemną łodygę o wysokości od 30 do 60 cm (80 cm). Liście na długich ogonkach, trójwrębne, brzegiem karbowane, podwójnie trójdzielne. Kwitnie między majem a lipcem. Kwiaty duże, barwy fioletowej (bardzo rzadko w naturze białe lub różowe – oddzielne podgatunki), osadzone są na długich szypułkach, z charakterystyczną haczykowatą ostrogą. Okwiat złożony z pięciu bezostrogowych części i pięciu zaopatrzonych w ostrogi. Wewnątrz kwiatu 5-6 owłosionych słupków i liczne, również owłosione pręciki. Owocem jest mieszek o długości ok. 3 cm, zaopatrzony w dzióbek. Wewnątrz liczne, czarne i lśniące nasiona. Orlik należy do hemikryptofitów. Kwiaty zapylane są przeważnie przez trzmiele.

Rozmieszczenie i ekologia

Orlik pospolity występuje w Europie i Afryce Północnej. W Polsce w stanie dzikim nie jest pospolity. Rośnie na rozproszonych stanowiskach zarówno na niżu, jak i w górach, najwyżej sięga w Tatrach.
Na Warmii i Mazurach odnotowany w Brodnickim Parku Krajobrazowym oraz w Rezerwacie Dolina rzeki Wałszy i Rezerwacie Dolina Stradanki.
Siedlisko: widne lasy liściaste i niezbyt wilgotne zarośla. Dobrze czuje się na glebach żyznych. Lubi stanowiska półcieniste lub słoneczne. Cała roślina jest lekko trująca. Przy doustnym spożyciu powoduje odurzenie, omdlenia, zwężenie źrenic, biegunkę i trudności w oddychaniu.

Wartość użytkowa

Orlik pospolity jest objęty w Polsce ochroną gatunkową. Ze względu na oryginalne kwiaty bywa pozyskiwany do prywatnych ogródków. Wiele jego stanowisk znajduje się w parkach narodowych.
Ziele orlika – Herba Aquilegiae zawiera alkaloidy (magnoflorynę) oraz kumarynę i glikozyd nitrylowy. Wykorzystywany w medycynie niekonwencjonalnej, w homeopatii. Kiedyś robiono z tej rośliny płyn ściągający.
Może być uprawiana jako roślina ozdobna. W ogrodach głównie uprawiane są jego kultywary i mieszańce o kwiatach w kolorze białym, różowym, karmazynowym i purpurowym, rzadko uprawia się typową formę gatunku. Pochodzi też od niego wiele mieszańców uprawianych jako rośliny ozdobne. Łatwy w uprawie, jest całkowicie mrozoodporny, najlepiej rośnie na lekkiej, przepuszczalnej i próchnicznej glebie oraz na stanowisku słonecznym. Uprawia się go przez podział lub z nasion wysiewanych jesienią lub wiosną. W celu otrzymania osobników o tych samych cechach co odmiana należy rozmnażać przez podział rozrośniętych kęp.

Ciekawostki

Nazwa łacińska aquila oznacza orzeł, ze względu na podobieństwo ostrogi kwiatu orlika do szponu orła.
Według mowy kwiatów orlik oznacza odmienne nastroje.
Orlik, ze względu na swe właściwości, można wykorzystać w ogrodzie jako naturalny repelent - skutecznie odstrasza ślimaki.

Bibliografia

Rutkowski Lucjan, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa, Wyd. Naukowe PWN, 2006.
Piękoś-Mirkowa Halina, Mirek Zbigniew, Rośliny chronione, Warszawa, Multico Oficyna Wyd., 2006.
Podbielkowski Z., Rośliny użytkowe, Warszawa, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 1992

Zobacz też

[3]