Garbno (gmina Korsze)

Grabno
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Kętrzyn
Liczba ludności (2010)	719
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Grabno
Położenie na mapie Polski Grabno
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Grabno (niem. Lamgarben) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Korsze. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 719 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Tadeusz Anisiewicz.

Charakterystyka fizjograficzna

Miejscowość leży w odległości 9 km na północny wschód od Kętrzyna.

Dzieje miejscowości

W 1328 roku Krzyżacy wznieśli zamek, który został zburzony w czasie wojny trzynastoletniej. Przy zamku znajdowała się osada pruska, w 1339 roku znana pod nazwą Laumygarbis (od 1419 – Lamergarben). Pierwotna nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego (garbis – wzgórze; lauma – czarownica; lamem – bagna, moczary). Istnieje również podanie, które nazwę wsi łączy z niemieckim słowem baranek (Lamm). Zwierzę miało krążyć po okolicy, a schwytane znikało w tajemniczy sposób. Pod wpływem tej opowieści katoliccy mieszkańcy wsi mieli podjąć decyzję o wybudowaniu kościoła, który istniał już w 1422 roku.

24 czerwca 1339 roku wielki mistrz Dietrich von Altenburg nadał wolnym Prusom Thedemu i Laustemu (po 6 łanów) oraz Wnymynsowi (2 łany) ziemię na obszarze osady. Od drugiej połowy XIV wieku Garbno było wsią czynszową na prawie chełmińskim. W XV wieku prawo chełmińskie zostało zastąpione przez prawo magdeburskie.

Miejscowość podlegała na początku XV wieku komturowi bałgijskiemu. W tym okresie w miejscowości działały aż cztery karczmy oraz młyn. W Garbnie mieszkało wówczas 10 pruskich zagrodników, m.in.: Heynrich Kuppryn, Hensil Linnyn, Premog i Niclas Lusyn.

W Garbnie funkcjonuje obecnie rzymskokatolicka parafia Matki Boskiej Królowej Polski. W latach 1528–1550 w skład miejscowej parafii wchodziły kościoły w Kraskowie i Tłokinach. W ciągu dwóch stuleci (XVI–XVIII w.) wśród proboszczów i diakonów pojawiło się kilku duchownych rodem z Mazur o polskobrzmiących nazwiskach. Nabożeństwa odprawiane po polsku zniesiono w 1809 roku. Było to motywowane niską frekwencją osób polskojęzycznych.

W XVI wieku wieś była własnością Michała von Egloffsteina. W latach 1728–1732 wzniesiono nowy kościół. W 1818 roku świątynia została uszkodzona w czasie szalejącego wówczas orkanu. Zawaliła się wieża, która rozbiła również sklepienie nawy kościoła. Budowlę odnowiono w 1824 roku.

W 1817 roku wieś była zamieszkana przez 196 osób i składała się z 17 domostw. Pod koniec wieku XIX Garbno należało do rodziny Boehm. Majątek jako prezent ślubny trafił w ręce Elizabeth Boehm i jej małżonka Otto. W 1900 roku małżonkowie wznieśli budynki gospodarcze, ale już w 1911 roku opuścili Garbno z powodu choroby Otto Boehma.

W latach 20. majątek należał do rodziny Schulze. W tym czasie hodowano tu konie, trzodę, działała również mleczarnia. U progu II wojny światowej Grabno było zamieszkane przez 652 osób.

Po 1945 roku przez jakiś czas funkcjonowała nazwa Garbów. W 1954 roku miejscowość była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej, którą zlikwidowano w 1957 roku. 1 października 1961 roku we wsi powstał pierwszy w województwie kombinat państwowych gospodarstw rolnych. W jego skład wchodziły: Podławki, Starynia, Banaszki, Płutniki, Dubliny, Równina Dolna, Równina Górna i Warniki. Garbno było siedzibą ośrodka kierowniczego. W tym czasie wybudowano stołówkę, pomieszczenia biurowe, a także salę konferencyjną. W 1963 powstał ośrodek zdrowia, a w 1973 roku Wielozakładowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej (rok później: Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej).

W połowie lat 70. władze PRL organizowały w Garbnie propagandowe akcje mające w założeniach "popularyzować" wśród klasy robotniczej walory sztuki wysokiej, a artystów "motywować" do zadzierzgnięcia bliższych relacji z mieszkańcami wsi. Działania odbywały się m.in. pod hasłem: "Sojusz świata pracy z kulturą i sztuką". Twórcy inicjatywy zorganizowali nawet ogólnopolski plener "Wieś mazurska w malarstwie". Tego typu inicjatywy kulturalno-oświatowe w oczywisty sposób służyły ówczesnej ideologii i propagandzie PRL, lecz jednocześnie rzeczywiście pozwalały mieszkańcom wsi pegeerowskich, okolicznych osad i kolonii zapoznać się choć w minimalnym stopniu z teatrem, malarstwem, rzeźbą czy literaturą współczesną oraz kinem. W tego typu wydarzeniach brali nierzadko udział wybitni aktorzy i popularni pisarze. Cykliczny charakter organizowanych w Garbnie plenerów malarskich z pewnością wprowadzał odrobinę kolorytu w codzienność mieszkańców.

W 1970 roku w Grabnie mieszkało 459 osób. W tym czasie działało we wsi przedszkole, ośmioklasowa szkoła podstawowa oraz punkt biblioteczny. W 1973 roku w skład sołectwa Garbno w gminie Korsze wchodziły cztery miejscowości.

Edukacja

W miejscowości działa szkoła podstawowa oraz gimnazjum.

Kultura

Od 1974 roku realizowany był projekt artystyczny, który przybrał formę plenerów malarskich odbywających się w miejscowości w latach 1974–1981.

Ludzie związani z miejscowością

• Elizabeth Boehm (1859–1943) – właścicielka majątku w Garbnie, inicjatorka i założycielka Towarzystwa Wiejskich Kobiet. W uznaniu zasług Uniwersytet w Królewcu przyznał jej doktorat honoris causa (1929).

Zabytki

• dwór wzniesiony w 1. połowie XIX wieku w stylu klasycyzującym
• pozostałości dworskiego parku i podwórza gospodarczego dawnego folwarku
• wieża kościoła z pierwszej połowy XV wieku, odbudowana w 1824 roku

Zobacz też

• Garbno (gmina Barciany)

Bibliografia

Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.
Licharewa Zofia, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]