Młody rolnik

Młody rolnik – osoba pełnoletnia, która nie ukończyła 40 lat, będąca obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, niemająca ustalonego prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy; posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe, lub która zobowiąże się do uzupełnienia wykształcenia; zamierzająca po raz pierwszy rozpocząć prowadzenie działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym w rozumieniu art. 553 Kodeksu cywilnego.

Ogólna charakterystyka

W polskiej polityce w stosunku do obszarów wiejskich akcentowano znaczenie przejmowania i prowadzenia gospodarstw przez osoby młode i profesjonalnie do tego przygotowane. Przez wiele lat obowiązywał wymóg przynajmniej kursowego wykształcenia rolniczego przy przejmowaniu gospodarstw. W latach 1994-2001 Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przyznawała dopłaty do oprocentowania kredytów na tworzenie i organizowanie gospodarstw przez rolników, którzy nie przekroczyli 40. roku życia.

W okresie przedakcesyjnym wypłacano renty strukturalne z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Natomiast po przestąpieniu Polski do UE, w latach 2004-2006, do młodych osób przejmujących gospodarstwa rolne adresowane było działanie "Ułatwianie startu młodym rolnikom" realizowane w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich". Podobnie w latach 2007-2013 w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich w osi 1 – poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego wdrażano działanie "Ułatwianie startu młodym rolnikom".

Obecna polityka UE w stosunku do rolnictwa i obszarów wiejskich podkreśla potrzebę wspierania młodych osób w prowadzeniu działalności rolniczej. W Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich wśród celów szczegółowych dotyczących rozwoju obszarów wiejskich uwzględniono ułatwianie wejścia rolników posiadających odpowiednie umiejętności do sektora rolnictwa, a w szczególności wymiany pokoleń.

W latach 2014-2020 młodzi rolnicy będą mogli ubiegać się także o wsparcie w ramach drugiego filara WPR. W przypadku Polski środki te będą dostępne w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020. W projekcie PROW 2014-2020 z 24 stycznia 2014 r. wyodrębniono poddziałanie Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz młodych rolników) premie dla młodych rolników), w ramach którego premię w wysokości 100 tys. zł mogą otrzymać osoby rozpoczynające prowadzenie gospodarstwa rolnego, jako kierujący tym gospodarstwem. Założono, że pomoc wypłacana będzie w dwóch ratach: pierwsza – w wysokości 80% kwoty pomocy, druga – w wysokości 20% kwoty pomocy, przy czym wypłacenie drugiej raty uzależnione jest od prawidłowej realizacji biznesplanu. Warunkiem otrzymania pomocy jest posiadanie odpowiednich kwalifikacji zawodowych, tj. kwalifikacji rolniczych potwierdzonych odpowiednim świadectwem lub dyplomem lub odpowiedni staż pracy w rolnictwie. Ponadto zaproponowano, by gospodarstwo młodego rolnika miało powierzchnię użytków rolnych równą co najmniej średniej krajowej (w przypadku gospodarstw położonych w województwie o średniej niższej niż krajowa – równą co najmniej średniej wojewódzkiej), oraz nie większą niż 300 ha; przynajmniej 70% minimalnej wielkości, gospodarstwa, stanowi własność beneficjenta lub dzierżawę z zasobu własności rolnej Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego; ma wielkość ekonomiczną nie mniejszą niż 20 tys. euro i nie większą niż 100 tys. euro.

Okres programowania 2014-2020 wprowadził jednak znaczące zmiany w systemie wsparcia młodych rolników. Przyjęto bowiem, że zakładanie i rozwój nowej działalności gospodarczej w sektorze rolnym przez młodych rolników wymaga środków finansowych i jest elementem, który należy uwzględnić przy podziale i ukierunkowaniu płatności bezpośrednich (I filar WPR).

Ponieważ rozwój ten ma kluczowe znaczenie dla konkurencyjności unijnego sektora rolnego należy ustanowić wsparcie dochodu dla młodych rolników rozpoczynających działalność rolniczą, aby ułatwić im zakładanie działalności i dostosowanie strukturalne ich gospodarstw rolnych po rozpoczęciu działalności. Każde państwo członkowskie powinno wykorzystywać część pułapów krajowych dla płatności bezpośrednich na przyznawanie młodym rolnikom rocznej płatności, oprócz płatności podstawowej. Płatność taka powinna obejmować tylko początkowy etap działalności gospodarczej i nie powinna stać się pomocą operacyjną. W związku z tym powinna być przyznawana przez okres maksymalnie pięciu lat (okres ten zostaje skrócony o liczbę lat, które upłynęły między rozpoczęciem działalności, a pierwszym złożeniem wniosku o płatność dla młodych rolników) i dostępna dla młodych rolników rozpoczynających działalność rolniczą, którzy w roku pierwszego złożenia wniosku w systemie płatności podstawowej lub w systemie jednolitej płatności obszarowej mają nie więcej niż 40 lat.

Ponadto każde państwo członkowskie może określić dalsze obiektywne i niedyskryminacyjne kryteria dla młodych rolników składających wnioski o płatność dla młodych rolników w zakresie posiadania odpowiednich umiejętności lub spełniania wymogów w zakresie szkolenia .

Realizacja działania Ułatwianie startu młodym rolnikom w województwie warmińsko-mazurskim

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, wydatkując środki Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 prowadziła kilkukrotny nabór wniosków w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom (2008, 2009, 2010, 2011, 2014). W wielu województwach cieszyło się ono dużym zainteresowaniem, co ocenić można na podstawie liczby wniosków składanych o wsparcie. Taką sytuację obserwowano w województwach mazowieckim i wielkopolskim. Liczba składanych wniosków jest silnie zróżnicowana regionalnie i ściśle powiązana ze specyfiką społeczno-ekonomiczną regionu. Na tle kraju w województwie warmińsko-mazurskim złożono relatywnie niewiele wniosków, było to łącznie 2838 (rys. 1).

Rys. 1. Łączna liczba wniosków złożonych w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom PROW 2007-2013 wg województw

Źródło: opracowanie na podstawie <http://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/wdrazane_programy_sprawozdania/MR/22122014_MR_7-13.pdf>

Podkreślić należy, że zainteresowanie działaniem było zróżnicowane w kolejnych naborach. Jak wynika z informacji zestawionych na rysunku 2, najwięcej wniosków w województwie warmińsko-mazurskim wpłynęło w kampanii 2014 i było to związane najprawdopodobniej z zakończeniem okresu programowania 2007-2013. Z kolei najwięcej decyzji o przyznaniu wsparcia wydano w 2010 r. i było to 485 (rys. 2).

Rys. 2. Liczba złożonych wniosków i wydanych decyzji w ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom w województwie warmińsko-mazurskim

Źródło: Opracowanie na podstawie <http://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/wdrazane_programy_sprawozdania/MR/22122014_MR_7-13.pdf>

W ramach działania Ułatwianie startu młodym rolnikom PROW 2007-2013 zrealizowano w województwie warmińsko-mazurskim płatności na kwotę 83 700 000 zł (stan na 30.11.2014).

Bibliografia

1. Dudek M. 2008. Rola czynnika ludzkiego w rolnictwie indywidualnym na przykładzie gospodarstw emerytów i młodych rolników. IERiGŻ, Warszawa
2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej z 20.12.2013 r.
3. www.arimr.gov.pl