Jaśkowo (gmina Zalewo)

Jaśkowo
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Zalewo
Liczba ludności (2010)	209
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Jaśkowo
Położenie na mapie Polski Jaśkowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Jaśkowo (niem. Jäskendorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Zalewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 209 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jerzy Brodowski.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, na północnym brzegu Jeziora Jaśkowskiego, 10 km na południowy wschód od Zalewa, w pobliżu granicy z powiatem ostródzkim.

Dzieje miejscowości

Miejscowość została założona na obszarze dawnej pruskiej osady w 1308 roku przez Henryka Bartmanna. Wystawcą przywileju lokacyjnego był komtur dzierzgoński Sieghardt von Schwarzburg. Jaśkowo obejmowało wówczas 60 łanów. W okresie wojny trzynastoletniej Jaśkowo stało się własnością Paula von Fasolta.

W 1660 roku wieś została zakupiona przez rodzinę Kohne-Jaskich. Potomkowie tego rodu w 1721 roku wybudowali miejscowy pałac, który został przebudowany w 1776 roku. Od 1747 roku Jaśkowo należało do rodu von Schoneich. Ostatecznie w latach 1791–1945 majątek stanowił własność rodziny przedstawicieli rodu Finck von Finckenstein, którzy posiadali również sąsiednie Gubławki. Rodzina utworzyła w miejscowych dobrach majorat, powiększając jego obszar o blisko 2000 ha. Do Jaśkowa należały cztery folwarki oraz cegielnia.

W 1770 roku wzniesiony został kościół, przebudowany następnie w stylu neogotyku angielskiego. Większość ówczesnych pastorów pochodziła z Mazur. W XVII i XVIII wieku w świątyni odprawiano nabożeństwa w języku polskim. W 1782 roku Jaśkowo składało się z 26 budynków mieszkalnych.

W roku 1939 ówczesna gmina Jaśkowo była zamieszkana przez 407 osób i liczyła 88 gospodarstw domowych. 339 osób utrzymywało się z rolnictwa i prac leśnych, 17 mieszkańców było zatrudnionych w przemyśle lub rzemiośle, natomiast 6 pracowało w handlu i komunikacji. W tym czasie na terenie gminy istniało jedno gospodarstwo o powierzchni powyżej 100 ha. Do 1945 roku w Jaśkowie funkcjonowała jednoklasowa szkoła, do której uczęszczały także dzieci z gajówki Rozdroże oraz folwarków Nowe Jaśkowo i Surzyki Małe. Po zakończeniu II wojny światowej we dworze mieścił się ośrodek wczasowy Ministerstwa Obrony Narodowej. Później budowla stanowiła własność stadniny koni w Plękitach.

Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła:

• 1818 – 318 osób, 38 domów
• 1858 – 324 osoby, 24 domy

Zabytki

• dwór z XVIII wieku; po pożarze w kolejnym stuleciu odbudowany zgodnie z pierwowzorem, obecnie własność prywatna
• park dworski
• podworskie założenie gospodarczo-inwentarskie
• oficyna pałacowa
• zabytkowe chaty z XIX stulecia
• neoklasycystyczny dom ogrodnika z XIX wieku
• zajazd i dom koło zajazdu z XVIII stulecia
• kościół wybudowany w 1770, we wnętrzu zachowany m.in. ołtarz z 1. połowy XVIII wieku, chór, trzy nagrobki, witraże powstałe w latach 1865–1866

Zobacz też

• Jaśkowo (gmina Pisz)

Bibliografia

Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
zalewo.f117.pl, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]
polskaniezwykła [05.03.2014]