Kronowo (gmina Barczewo)
| Kronowo | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Barczewo |
| Liczba ludności (2010) | 431 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Kronowo | |
| Położenie na mapie Polski  Kronowo | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Kronowo (niem. Cronau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo. Miejscowość w 2010 roku liczyła 431 mieszkańców. Funkcję sołtysa sprawuje Danuta Jankowska[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego, około 7 km na północny-wschód od Barczewa, przy drodze wojewódzkiej nr 595.
Dzieje miejscowości
Pierwsza zwarta osada na terenach dzisiejszej wsi Kronowo powstała nad strumieniem (dzisiejsza rzeczka Kronowo). W 1355 roku kilka domostw, stanowiących zaczyn późniejszej wsi Kronowo, zostało zniszczonych przez wojska litewskie dowodzone przez Wielkiego Księcia Kiejstuta. Dopiero w 1360 roku, biskup warmiński Jan Stryprock w wydanym przywileju ustanowił właścicielem wsi Konrada Windowa. Dokonane umocowanie zostało najprawdopodobniej niewłaściwie odnotowane, gdyż po kilku latach wystąpiły trudności w ustaleniu prawnego zarządzania wsią. Wówczas biskup warmiński Henryk III Sorbom, 6 grudnia 1378 roku, wydał dokument lokacyjny, w którym określone zostały granice wsi Kronowo oraz uprawnienia Konrada Windowa. Został on prawnie pierwszym zasadźcą i sołtysem nowo lokowanej na prawie chełmińskim wsi. W styczniu 1521 roku mistrz Albrecht, wycofując się z Jezioran w kierunku Barczewa, zniszczył wieś. Dopiero 19 października 1567 roku, w wyniku postanowień biskupa Stanisława Hozjusza, spustoszone Kronowo oraz osady Próle i Kołaki, stanowiące łącznie 54 włóki, nadał braciom Alexemu, Feliksowi, Lenartowi i Marcinowi Kołakowskim. W 1601 roku, z polecenia biskupa, przy zachodniej granicy Kronowa na nowych 10 włókach lokowano kolonię – Małe Kronowo (dzisiejsze Kronówko), a na kolejnych 12 włókach powstał folwark biskupi, którego zarządca mieszkał w zamku biskupim w Barczewie. W 1656 roku Kronowo liczyło 68 włók i leżało w granicach 3 sołectw. Gospodarzyło w nim 17 gburów oraz kilku mniejszych gospodarzy. Na obrzeżu wsi były 2 karczmy. Zgodnie z przywilejem wieś wystawiała 1 wojenną służbę. Ponadto dawała 2 i 1/2 łana owsa i tyleż żyta. Płacono czynsz, który wynosił 350 florenów. Dziesięć lat później Kronowo leżało już w granicach 4 sołectw. W 1675 roku sołtysi: Błażej Maciek, Szymon Kowal, Andrzej Zimmermann, Jan Kiecz i Jan Biernat zwrócili się do biskupa o odnowienie przywileju. Pod koniec XVII wieku Kronowo stanowiło majątek ziemski, a w roku 1702 wymieniane było jako wieś osadników. W 1772 roku rząd Pruski zabrał wieś i wydał na własność prywatną. W grudniu 1863 roku mieszkańcy dali schronienie powstańcom styczniowym. W roku 1834 we wsi funkcjonowała szkoła, a nauczycielem był Samuel Wilimczyk. W latach 1888-1891 działała polska biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych, w której bibliotekarzami byli Maciej Demski i Franciszek Budzeński, a kolektorem Marcin Dukat. W roku 1910 w Kronowie zamieszkiwało 612 Polaków. Większość z nich 18 marca 1920 roku podpisała się pod memoriałem za polską szkołą we wsi. Od 23 czerwca 1920 roku działała szkoła, a nauczycielem był Konrad Lukner. Do szkoły uczęszczało 29 dzieci. Jednak 11 lipca 1920 roku większość mieszkańców w plebiscycie poparła Niemców. Dopiero w 1929 roku we wsi powołano polsko-katolicką szkołę. W latach 1922-1939, na terenie wsi działał Związek Polaków w Niemczech, do którego należało 5 osób.
W czasie II wojny światowej we wsi pracowali jeńcy wojenni: Francuzi, Polacy, Rosjanie i Włosi. W styczniu 1945 roku, w czasie działań wojennych Kronowo było kilka razy zdobywane przez wojska Armii Radzieckiej. Wówczas wycofujący się żołnierze zastrzelili 14 mieszkańców, a także 3 jeńców francuskich i spalili wieś. Po roku 1945 we wsi funkcjonowała szkoła podstawowa. Jeszcze w roku 1999 uczęszczało do niej 85 dzieci. Od 2001 roku działa Niepubliczny Zespół Szkół i Placówek.[2]
W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego[3]. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[4] umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.
Ludzie związani z miejscowością
- Anna Rok - malarka, rysowniczka i ilustratorka książek, kierownik Miejskiej Biblioteki Publicznej w Barczewie.
Zabytki
- 5 kapliczek warmińskich usytuowanych w centrum i na obrzeżach wsi
Przypisy
- ↑ BIP Urzędu Gminy Barczewo
- ↑ Plan odnowy sołectwa Kronowo na lata 2009-2016.
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
- ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
Bibliografia
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
Plan odnowy sołectwa Kronowo na lata 2009-2016.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.02.2015]
BIP Urzędu Gminy Barczewo [10.02.2015]
Mapy Google Maps [10.02.2015]
