Związek Mniejszości Narodowych w Niemczech
| Związek Mniejszości Narodowych w Niemczech | |
| | |
| Rodzaj organizacji | organizacja polityczna |
| Profil działalności | obrona praw mniejszości narodowych na obszarze państwa niemieckiego |
| Rok założenia | 1924 |
Związek Mniejszości Narodowych w Niemczech - organizacja mniejszości narodowych żyjących w Niemczech, działająca w latach 1924-1939.
Spis treści
Historia
Związek został założony w Berlinie przez przedstawicieli organizacji reprezentujących interesy poszczególnych mniejszości (Związek Szlezwicki, Związek Fryzyjsko-Szlezwicki, Serbska Partia Ludowa, Zjednoczenie Litwinów, które przystąpiło do Związku dopiero w 1927 roku). Organizacja powstała z inicjatywy Związku Polaków w Niemczech.
Związek skupiał mniejszość polską, serbołużycką, litewską, duńską, fryzyjską. Na jego czele stanął Stanisław Sierakowski, a w skład kierownictwa weszli: Jan Kaczmarek, Ernst Christiansen, Jan Skala, J. Oldsen, Wilhelm Matschulaitis. Organizacja posiadała własne pismo pt. "Kulturwehr", które ukazywało się od 1925 roku.
Cele i zadania organizacji
9 marca 1926 roku Związek Mniejszości Narodowych przedstawił władzom niemieckim treść memoriału, w którym zawarte zostały następujące postulaty:
1) Wydania jednolitej ustawy o prawach dla mniejszości narodowej na terenie całego państwa niemieckiego. Ustawa ta miała zapewnić wszystkim członkom mniejszości narodowych w Niemczech faktyczne równouprawnienie w porównaniu z ludnością niemiecką w życiu publicznym, swobodę języka oraz religii, uniemożliwić stosowanie jakichkolwiek form upośledzenia mniejszości narodowych;
2) Jednolitego uregulowania szkolnictwa mniejszościowego na terenie całej Republiki Weimarskiej;
3) Utworzenie Państwowego Urzędu Mniejszościowego [1].
Memoriał stanowił zarazem program organizacji, wyznaczając najważniejsze cele i zakres przyszłej działalności.
Działalność
W wyborach w 1924 roku organizacja wystąpiła z własną listą państwową, na której znaleźli się: Jan Baczewski, Jakub Lorenz, Franciszek Mąka, Peter Budach. Niestety, nie udało jej się osiągnąć sukcesu. Przystąpienie państwa niemieckiego do Ligi Narodów wymusiło jednak na rządzie przestrzeganie praw mniejszości narodowych m.in. w kwestii szkolnictwa. W związku z tym powołana specjalnie komisja miała rozpatrzyć wnioski strony polskiej dotyczące sieci szkolnej. 1 września 1927 roku Związek Mniejszości Narodowych w Niemczech przedłożył memoriał, w którym zwracał się do rządu Rzeszy z postulatami dotyczącymi m.in. tworzenia szkół publicznych z polskim jako językiem wykładowym [2].
W 1928 roku rozpisane zostały wybory do parlamentu Rzeszy i sejmu pruskiego. 11 kwietnia tego roku ustalona została lista polskich kandydatów startujących z państwowej listy Związku Mniejszości Narodowych w Niemczech. Program wyborczy organizacji skupił się na kilku centralnych zagadnieniach:
- równego traktowania Polaków w czasie przeprowadzania reformy rolnej oraz wzięcia ich pod uwagę w planie kolonizacji państwowej
- zrównania praw gospodarczych rolników polskich z niemieckimi
- walki z wykorzystywaniem polskich robotników przez niemieckich pracodawców
W stronę polskiej ludności kierowano postulaty związane z utworzeniem polskiego przedstawicielstwa przy władzach centralnych, kontynuowaniem walki o rozwój polskiej edukacji. Kwestie gospodarcze zostały zamknięte w haśle gromadzenia kapitału w ramach polskich instytucji gospodarczych [3]. Na listy polskie 20 maja 1928 roku oddano łącznie 9 812 głosów (4 769 głosów do parlamentu Rzeszy i 5 043 głosów do sejmu pruskiego).
Na dzień 14 września 1930 roku rozpisane zostały wybory do parlamentu Rzeszy, jednak szanse na uzyskanie mandatu poselskiego przez reprezentanta Związku Mniejszości Narodowych w Niemczech były niewielkie. W tej sytuacji organizacja zwróciła się do rządu niemieckiego z apelem o zagwarantowanie jednego mandatu przedstawicielowi mniejszości. Przeprowadzenie takiej procedury było możliwe poprzez stworzenie tzw. okręgu personalnego [4]. Jednocześnie Związek poparł program wyborczy przygotowany przez komitet Polskiej Partii Ludowej. Program wysuwał następujące żądania:
1)Zabezpieczenia konstytucyjnych praw mniejszości narodowych;
2)Ustawowego przyznania mniejszościom praw w dziedzinie ustawodawstwa, administracji i sądownictwa;
3)Zabezpieczenia ochrony i pomocy dla wszelkiej pracy produkcyjnej;
4)Zwalczania biurokratyzmu;
5)Zmniejszenia obciążeń podatkowych [5].
Na polską listę oddano ostatecznie 4 160 głosów. Po 1930 roku coraz częściej dochodziło do konfliktów wewnątrz organizacji. Postawa Serbołużyczan, a następnie Litwinów podkopała wzajemne zaufanie, stawiając pod znakiem zapytania dalszą wspólną działalność w ramach Związku. Rozłam wewnętrzny oraz dojście do władzy Adolfa Hitlera stopniowo spychały organizację na boczny tor.
Przypisy
Zobacz też
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
Wrzesiński Wojciech, Polski ruch narodowy w Niemczech 1922-1939, Poznań 1970.
Wrzesiński Wojciech, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920-1939, Olsztyn 1973.
