Gałajny

Gałajny
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Górowo Iławeckie
Liczba ludności (2010)	120
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Gałajny
Położenie na mapie Polski Gałajny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Gałajny (niem. Gallehnen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Górowo Iławeckie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 120 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie: Gałajny, Warszkajty i Nowa Wieś Iławecka. Jest to największe sołectwo w gminie (36,7 km²). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Janusz Fizgał.

Wjazd do wsi przed II wojną światową i w 2012 roku. Źródło: www.genealogie-tagebuch.de

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Sępopolskiej, 18 km na północny zachód od Bartoszyc i 7,5 km na północny wschód od Górowa Iławeckiego. Przebiega przez nią droga wojewódzka nr 511. Lasy rozciągające się na wschód od wsi zwane są Iławeckimi Lasami.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Została założona w 1339 roku jako majątek rycerski. W XV i na początku XVI wieku była kilkakrotnie pustoszona i niszczona. W efekcie w połowie XVI stulecia założono ją od nowa jako wieś szlachecką, która istniała obok majątku. W 1857 roku mieszkały tu 93 osoby. Pod koniec XIX wieku majątek ten zajmował obszar 311 ha (stan na 1889 rok). W okresie międzywojennym został on rozparcelowany. Gałajny należały do parafii ewangelickiej w Wiewiórkach.

Po II wojnie światowej nowi osadnicy przybyli tu jesienią 1945 roku. Wówczas we wsi lokowano siedzibę gminy. Pierwszym wójtem był Marian Kadłubski. Po 1954 roku istniała gromada Gałajny (do 1972 roku). W 1947 roku uruchomiono we wsi spółdzielnię rolniczo-handlową, przy której działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Czyprki.

W 1983 roku wieś liczyła 122 mieszkańców, miała 26 budynków mieszkalnych i 29 indywidualnych gospodarstw rolnych, które łącznie obejmowały obszar 251 ha. We wsi znajdowały się wówczas: świetlica, punkt biblioteczny, sala kinowa na 100 miejsc, boisko sportowe, punkt zdrowia, punkt apteczny, urząd pocztowy i dwa sklepy spożywcze.

Obecnie we wsi znajduje się siedziba leśnictwa Gałajny. W 1999 roku budynek remizy strażackiej zaadaptowano na kaplicę, a z parafii górowskiej wydzielono odrębną parafię pw. Męczenników Podlaskich Błogosławionego Wincentego i Towarzyszy.

Zabytki

• dwór w Gałajnach z przełomu XIX i XX wieku
• dawny park dworski
• przykłady budownictwa wiejskiego z pierwszej ćwierci XX wieku (domy nr 10, 14, 15, 16, 18a)

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, Górowo Iławeckie 2008 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]