Byszwałd

Byszwałd
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Lubawa
Liczba ludności (2010)	639
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Byszwałd
Położenie na mapie Polski Byszwałd
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Byszwałd (niem. Bischwalde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Lubawa. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 r. liczyła 639 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Elżbieta Treder.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu Garbu Lubawskiego i Pojezierza Iławskiego, 20 km na południowy wschód od Iławy i 4 km na północ od Lubawy, przy drodze krajowej nr 15.

Dzieje miejscowości

Miejscowość została założona między 1234 a 1349 r. przez biskupa Ottona. Obszar wsi obejmował wówczas 70 łanów. Zasadźca otrzymał m.in. pozwolenie na prowadzenie karczmy oraz połów ryb na Drwęcy. Potwierdzenie nadania przez biskupa Wikbolda Dobilsteina nastąpiło w roku 1367.

Kościół wzniesiono na początku XIV stulecia, uległ on jednak zniszczeniu w czasie wojen polsko-krzyżackich. Został odbudowany w XV w.

Miejscowość została dotkliwie zniszczona w okresie wojen szwedzkich. W 1676 r. na opuszczonych terenach został utworzony folwark biskupi. Wybudowano również pałac, który należał do ulubionych rezydencji biskupów chełmińskich. Do 1639 r. miejscowość była wsią parafialną. W 1773 r. stała się własnością króla pruskiego.

W 1822 r. wybudowano miejscową szkołę. W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Byszwałdzie działała dwuletnia szkoła rolnicza. W 1927 r. miejscowość była zamieszkana przez 792 osoby. W czasie II wojny światowej do Byszwałdu sprowadzono niemieckich osadników, a polskich mieszkańców wysiedlono.

W 1948 r. w Byszwałdzie powstało Koło Gospodyń Wiejskich.

Edukacja

• Szkoła Podstawowa w Byszwałdzie

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. św. Jakuba Apostoła w Kazanicach.

Ludzie związani z miejscowością

• Zygmunt Kornowski (1920–1987) – urodzony w Byszwałdzie poeta, zbieracz legend, zecer; od początku lat 50. mieszkał w Bartoszycach

Zabytki

• wczesnośredniowieczne grodzisko zwane Górą Zamkową
• kościół pw. św. Andrzeja Apostoła z XIV w.
• cmentarz przykościelny
• kaplica cmentarna
• dzwonnica przykościelna z XVIII w.
• wiejskie chaty z XIX w.
• dwie murowane przydrożne kapliczki z początku XX w.

Bibliografia

Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Śliwiński Jóżef, Lubawa. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1982.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
wuoz.olsztyn.pl, wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 5.03.2014]
Plan rozwoju lokalnego gminy Lubawa, bip.gminalubawa.pl [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubawa, bip.gminalubawa.pl [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]