Wincenty Pol

Wincenty Pol
Portret Wincentego Pola. Autor: Juliusz Kossak (1824–1899). Źródło: Commons Wikimedia
Data i miejsce urodzenia	20 kwietnia 1807 r. Lublin
Data i miejsce śmierci	2 grudnia 1872 r. Kraków
Odznaczenia
Order Virtuti Militari

Wincenty Pol (ur. 20 kwietnia 1807 r. w Lublinie, zm. 2 grudnia 1872 r. w Krakowie) – geograf, poeta, prozaik.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

W Archiwum Państwowym w Olsztynie zachowały się dokumenty, z których wynika, że w połowie lutego 1832 r. Pol został immatrykulowany na Uniwersytecie Królewieckim. Przypuszczalnie z inicjatywy profesora Bohlena, 14 lutego 1832 r. Wincenty Pol wyraził zgodę studiowania na wydziale filozoficznym w Albertynie.

Praca

W kwietniu 1831 r., pracując w Wilnie, przystąpił do powstania na Litwie. Brał udział w powstaniu listopadowym w korpusie generała Dezyderego Chłapowskiego. Służył w 6 Pułku Strzelców Konnych. Pol przekroczył z całym pułkiem granicę wschodniopruską 15 lipca 1831 r. Został wówczas internowany w obozie w Pockmohnen w pobliżu Tylży. Po 53 dniach obóz zlikwidowano, a żołnierzy rozmieszczono w różnych miejscowościach Prus Wschodnich. Oficerów z 6 Pułku Strzelców Konnych wysłano do Olsztyna. Pola zawieziono do Maulen, małej miejscowości nad Zalewem Wiślanym.

Pol cieszył się dużą swobodą, jeździł konno po okolicy, często odwiedzał Królewiec. Nawiązał kontakty z niemieckimi sympatykami sprawy polskiej. Tam poznał hrabiego Dohna. Wincenty Pol z Dohnem się zaprzyjaźnili.

Pol nawiązał też kontakt z królewieckim środowiskiem uniwersyteckim, a szczególnie z profesorem Peter Bohlenem, wybitnym znawcą problematyki indyjskiej. Pod jego wpływem przetłumaczył na język niemiecki 30 pieśni ludowych polskich i ruskich, które wydał w Lipsku z przedmową poświęconą Bohlenowi Volkslieder der Polen, wydany w 1833 r. Jako bliski współpracownik generała J. Bema, z jego inicjatywy Pol jeździł do różnych miast w Prusach Wschodnich, gdzie stacjonowali polscy żołnierze i odwodził ich od powrotu do kraju. Odwiedził rodzinne strony ojca i dziadka niedaleko Reszla, spotkał się także z siostrą. W grudniu 1831 r. wyjechał do Łukowa pod Poznaniem. Tam poznał Adama Mickiewicza. W 1832 r. zapisał się na Uniwersytet Królewiecki. Mimo, że władze uniwersyteckie wstawiły się za nim, na skutek nacisku władz wojskowych musiał wkrótce opuścić Prusy. W obronie Pola wystąpił, w piśmie do króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III, sam prorektor uniwersytetu w Królewcu, Baer .

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

W 1846 r. Pol, mieszkając w Galicji, został w czasie rabacji pobity. W jego obronie stanęło królewieckie pismo liberalne "Konigsberger Hartungsche Zeitung" (1846 r., Nr 121), przypominając pobyt poety w Prusach i sympatie, jaką się cieszył wśród liberalnej części społeczeństwa niemieckiego. W kilku wierszach Pol nawiązał do okresu swego pobytu na Pomorzu i w Prusach, głównie są to dzieła: "Nocleg w Czersku", "Polacy w Prusiech", "Stary ułan pod Brodnicą", "Bałtyk". Uwzględnił także uwagi o znanych mu dialektach warmińskich i mazurskich w rozprawie "Rzecz o dialektach mowy polskiej". W pracy "Północny wschód Europy pod względem natury" pisał o Mazurach.

Pol był pierwszym, który użył zwrotu "Pojezierze" na określenie regionów Warmii i Mazur. Przyszłą Polskę widział w granicach sprzed pierwszego rozbioru. Uważał, iż naturalne granice Polski opierają się o Odrę i Nysę Łużycką, zaś o Morze Bałtyckie na północy. "Pieśń o ziemi naszej" Pola przetłumaczył na język niemiecki, poza L. Kurtzmannem, Wojciech Kętrzyński pt.: "Das Lied von unserem Lande".

Pol w czasie kampanii litewskiej został ranny i odznaczony krzyżem Virtuti Militari. Był jednym z najwybitniejszych pisarzy polskich doby porozbiorowej. Pochowano go w Krakowie na Skałce, wśród najbardziej zasłużonych Polaków.

Bibliografia

Wybitni Polacy w Królewcu XVI-XX wiek, red. Sławomir Augusiewicz, Janusz Jasiński, Tadeusz Oracki, Olsztyn 2005.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla XIX i XX wieku (do 1945 roku), Tadeusz Oracki, Warszawa 1983.