Stary Gieląd
| Stary Gieląd | |
| | |
| [[Plik:|240px|Pole-obowiązkowe]] Pole-obowiązkowe
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko - mazurskie |
| Powiat | mrągowski |
| Gmina | Sorkwity |
| Sołectwo | Stary Gieląd |
| Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) | Pole-obowiązkowe |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Tablice rejestracyjne | NMR |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Stary Gieląd | |
| Położenie na mapie Polski  Stary Gieląd | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Stary Gieląd (niem. Gelland, Gehland ) – wieś sołecka w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Sorkwity. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie przynależała do województwa olsztyńskiego.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Miejscowość znajduje się nad Jeziorem Gielądzkim. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla powiatu mrągowskiego, który znajduje się w obrębie dwóch regionów : cześć zachodnia do linii Lipowo - Kosewo - Baranowo - Cudnochy to obszar wyniesień Pojezierza Mrągowskiego; część wschodnia to Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni). Ponadto miejscowość położona jest na terenie gminy Sorkwity gdzie występujące osady wiążą się ze zlodowaceniem północnopolskim dwóch faz: leszczyńskiej i pomorskiej. W obszarze gminy znajdują sięzasoby kruszywa naturalnego oraz kopaliny rolnicze (kreda jeziorna).Występują tutaj dwa ciągi morenowe, które poprzecinane są szeregiem jezior rynnowych (towarzyszą im piaszczysto-żwirowe wały ozów i tworów szczelinowych typu kemów. Do rynien zaliczymy jeziora:Stromek, Warpuńskie,Zyndackie, Gielądzkie, Lampasz. Wzdłuż jeziora Gielądzkiego i Lampackiego występują bardzo wysokie strome krawędzie - spadki dochodzą do 40 i więcej stopni nachylenia. Natomiast najwyższy punkt na terenie gminy, na zachód od jeziora Gielądzkiego, koło Surmówki ma wysokość 208 m n.p.m.
Dzieje miejscowości
Na terenie miejscowości znajduje się cmentarzysko pogańskie. Wieś powstała na 150 włókach nadanych w 1379 r. Janowi i Tylowi z Olszyn. Nazwa wsi pochodzi od Jeziora Gielądzkiego, które w XIV w. zapisane było jako Galanten. Galanten wywodzi się z pruskiego „galan” lub litewskiego „galas” i oznacza śmierć, koniec. Wieś wymieniano dopiero pod koniec XVII w. W 1785 r. były tu 22 dymy a w 1838 r. – 21 . W 1838 r. mieszkało we wsi 187 osób . Po 1884 r. uruchomiono zakład koszykarski, który był instytucją filantropijną dla starców i kalek. W XIX w. wymienia się: Stary Gieląd, Nowy Gieląd i Wielki Gieląd. Zabudowa wsi rozrosła się nad jeziorem Gielądzkim wzdłuż drogi z Sorkwit do Warpun. W 1825 r. powstała we wsi Szkoła. W 1939 r. mieszkało tu 155 osób.W latach 70 XX w. do sołectwa należały: Gieląd Mały, Miłuki, Nowy Gieląd, Słomowo, Sorkwity.
Gospodarka
We wsi działa agroturystyka i pensjonat.
Kultura
W Starym Gielądzie funkcjonuje świetlica. Organizowane są tutaj również festyny.
Bibliografia:
Kujawski Wojciech,Krutynia. Szlak wodny, Olsztyn 2006, 448 ss.
Mrągowo. Z dziejów miasta i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. II, Warszawa 1881, 927 ss.
