Święta Lipka
| Święta Lipka | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | Warmińsko-Mazurskie |
| Powiat | Kętrzyński |
| Gmina | Reszel |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Święta Lipka | |
| Położenie na mapie Polski  Święta Lipka | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Święta Lipka (niem. Heiligelinde) – wieś położona w Polsce, w województwie warmińsko – mazurskim, w powiecie kętrzyńskim w gminie Reszel.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna:
Krajobraz falisty ziemi kętrzyńskiej ukształtował się w wyniku wzmożonej działalności erozyjnej ostatniego zlodowacenia. Lodowiec wielokrotnie powracał, poczym zatrzymywał się i cofał na północ, pozostawiając w swej wędrówce wały moren czołowych. Obecnie tworzą one spore wzgórza. Główne pasmo moren czołowych biegnie w kierunku z południowego zachodu na północny wschód. Podąża od Świętej Lipki, którą otacza od północy łukiem, następnie na Bezławki, Wilknowo, Pręgowo. Z topniejących lodów wytworzyły się jeziora zastoiskowe. O istnieniu tych jezior, na obszarze powiatu świadczą nieckowate zagłębienia. Występują w nich iły piaszczyste, które wypełniają środek dawnego jeziora, ponadto gliny margliste, osadzające się na brzegach zbiornika. Ziemię kętrzyńską oraz okoliczne wsie w XII i XIII wieku pokrywała gęsta sieć osadnicza. Podstawą działalności gospodarczej Prusów było rolnictwo, które uzupełniało bartnictwo, łowiectwo oraz rybołówstwo. W wyniku dużego zapotrzebowania na żelazo, w okolicach Kętrzyna zaczęto eksploatować bogate rudy darniowe.
Dzieje miejscowości:
Nazwę miejscowości legenda wywodzi od zawieszenia przez ułaskawionego złoczyńcę statuetki Matki Boskiej na przydrożnej lipie. Na skrzyżowaniu dróg prowadzących do Reszla, na wschód ku Litwie oraz na południe przez Pilec w stronę Mrągowa, pierwotnie znajdowała się osada Prusów. Jest to najstarsze miejsce pielgrzymkowe na Warmii i Mazurach. Z powstaniem pierwszego miejsca kultu na tym obszarze powiązane jest wiele legend. Jedna z nich głosi, że w zamku kętrzyńskim przebywał więzień, skazany na śmierć. W nocy, przed egzekucją ujrzał Matkę Boską. Wręczyła więźniowi klocek drewna oraz dłuto. Następnie powierzyła wykonanie Swojego wizerunku. Nad ranem rzeźba była już gotowa. Sędziowie wyrazili zachwyt dokonanego dzieła i postanowili uwolnić skazańca od kary. W drodze do Reszla, zawiesił figurkę na pierwszej okazałej lipie, którą zobaczył przy drodze. Faktem historycznym jest wzmianka, że w 1482 roku w Świętej Lipce przebywał kapłan, obsługujący na tym terenie kaplicę, która zapewne istniała już wcześniej. Po sekularyzacji Prus, na polecenie księcia Albrechta, protestanci z Kętrzyna dokonali w niej ogromnych zniszczeń w latach 1524 -1526. Wierni nadal odwiedzali to miejsce, dlatego na gruzach postanowiono ustawić szubienicę, której celem miało być odstraszanie katolików od odwiedzania tego miejsca. W 1605 roku w Prusach została przyznana katolikom swoboda wyznaniowa. W wyniku tego biskup warmiński Szymon Rudnicki podjął starania o przywrócenie w tym miejscu kultu katolickiego. Zamierzenie biskupa kończy się pomyślnie. W 1619 roku sekretarz króla Zygmunta III Wazy, Stefan Sadorski ufundował na fundamencie pierwszej drugą kaplicę. Opiekę nad nią powierzono jezuitom, osiedlonym w Reszlu. Wkrótce pojawił się pomysł budowy dużego odpustowego kościoła. W listopadzie 1687 roku po rozebraniu stojącej już kaplicy, położono kamień węgielny pod nowy kościół. Kierownictwo budowy przejął Jerzy Ertlem ze Śląska. 15 sierpnia 1693 roku biskup warmiński Jan Zbąski dokonał konsekracji kościoła. Budowa tego kościoła miała bardzo duże znaczenie dla Polaków, mieszkających w Prusach. Wówczas, kiedy polskie szkoły były zamykane, polskie gazety oraz instytucje kulturalne likwidowane, tu nadal brzmiało polskie słowo. Miało ono ogromną wartość dla Polaków, przybywających na uroczystości kościelne i odpustowe.
Ludzie związani z miejscowością:
Zabytki:
Barokowy, trzynawowy kościół z pięknym, urządzonym z przepychem wnętrzem. Obraz w głównym ołtarzu pochodzi z dawnej kaplicy. W bocznych nawach i przy filarach znajduje się osiem ołtarzy. Organy kościelne pochodzą z warsztatu królewieckiego majstra Mosengela (rok 1721). Konsekracja kościoła miała miejsce w 1693 roku. Ostateczne ukończenie budowy nastąpiło w 1759 roku. Kościół otoczony jest krużgankami z czterema kopulastymi kapliczkami. Front krużganków zdobią rzeźby Perwangera z Tolkmicka. Zamyka je natomiast Zielona Brama, kuta z żelaza. Jest to dzieło z 1734 roku, wykonane przez rzemieślnika – artystę Szwarca z Reszla. Przy drodze do Świętej Lipki znajdują się kapliczki Drogi Krzyżowej, z XVIII wieku.
Gospodarka:
Kultura:
Bibliografia:
Święta Lipka, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11, red. B. Chlebowski, Warszawa 1890.
Licharewa Zofia, Kętrzyn z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
Małecki Andrzej, Kętrzyn i okolice. Informator turystyczny, 1990.
