Prejłowo

Prejłowo
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Purda
Liczba ludności (2010)	455
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Prejłowo
Położenie na mapie Polski Prejłowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Prejłowo (niem. Preiwils) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 455 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Lilla Kondrusik.

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 5 km na północ od Purdy.

Dzieje miejscowości

Nazwa wsi wywodzi się od imienia pruskiego zasadźcy Preiwila, który był pierwszym i rzeczywistym założycielem majątku, powstałego w połowie XIV wieku. Kilkadziesiąt lat później majątek wielkości 30 łanów został założony przez kapitułę warmińską w drodze przywileju lennego, wystawionego w roku 1380. Odbiorcą nadania był geometra o imieniu Tylo. Od XVII do XIX wieku majątek znajdował się nieprzerwanie w rękach licznych rodzin szlacheckich, pochodzących z Mazowsza.

W połowie XVII wieku Prejłowo należało do rodziny Goworowskich, herbu Prus. Do rodu należał również miejscowy młyn. Kolejnymi właścicielami była rodzina Wołowskich herbu Prus, do której należały również Pajtuny. W majątku rezydował wówczas Mikołaj Wołowski. Jego siostra Anna Prakseda z Prejłowa wyszła za mąż za Alberta Maksymiliana Hozjusza, właściciela Limit. Hozjusz był dowódcą biskupiego zamku w Jezioranach, a później burgrabią zamku lidzbarskiego.

W 1710 roku majątek został sprzedany przez Wołowskich. Nowym właścicielem został kapitan wojska polskiego - Jan Ernest von Kirschendorf. W majątku zmarła jego pierwsza żona - Anna Pomianowska. Sam Kirschendorf zmarł w Prejowie w roku 1716. Małżonkowie pozostawili jedyną córkę Annę Mariannę (1696-1771), która pozostała w majątku jako dziedziczka. Przed śmiercią ojca została wydana za Kazimierza Józefa Wilkańca herbu Wilk, który osiadł w dobrach żony. Ich jedyny syn - Józef Kazimierz był rezydentem w Prejowie oraz właścicielem karczmy w Patrykach. W 1766 roku zasiadał w komisji powołanej przez biskupa Adama Stanisława Grabowskiego w celu opracowania warmińskiej ordynacji krajowej - zbioru praw regulujących życie codzienne Warmii w dziedzinie handlu, rzemiosła i rolnictwa. Józef Kazmierz poślubił w 1753 roku Annę Konstancję - najstarszą z sześciorga dzieci Michała Ludwika von Melitza. Małżonka właściciela Prejłowa zmarła jednak wkrótce po narodzinach pierwszej córki - Anny Marianny.

W spisie majątkowym przygotowanym po zaborze Warmii przez Prusy, Prejłowo wraz z młynem widnieje jako własność katolika Wilkańca. Owdowiały Józef Kazimierz Wilkaniec zmarł w rodzinnym majątku w 1789 roku. Przed śmiercią wydał swoją jedyną córką za Franciszka Henryka Badyńskiego herbu Jelita. Badyńscy byli właścicielami Marun, Pajtun, Wałów, Radostowa i Wesołowa. Młodzi małżonkowie odziedziczyli Pajtuny i Prejłowo.

W 1785 roku Prejłowo określano jako majątek szlachecki z folwarkiem oraz wieś chłopską. Miejscowość składała się wówczas z 17 domów. Pod koniec XVIII wieku Prejłowo nabyła rodzina Czajkowskich herbu Dębno. W 1820 roku majątek był własnością A.R.Vanhoffena. W 1871 roku Prejłowo należało do kapitana Baldowa. Jego majątek waz z młynem obejmował obszar 654 ha. Według danych za rok 1905 i 1907, właścicielem Prejłowa był wówczas generał w stanie spoczynku von Bercken, do którego należały również Pajtuny.

W 1825 roku w miejscowości działała szkoła, w której nauczano zarówno w języku polskim jak i niemieckim.

Ludzie związani z miejscowością

• Józef Hozjusz (1674-1738) - w 1720 roku został mianowany biskupem poznańskim; syn siostry właściciela Prejłowa - Mikołaja Wołowskiego. Jego ojciec Albert Maksymilian Hozjusz był burgrabią zamku lidzbarskiego
• Jan Kazimierz Wołowski (1635-1697) - brat właściciela Prejłowa, Mikołaja Wołowskiego; dziekan kapituły warmińskiej we Fromborku.

Zabytki

• Pozostałości parku dworskiego
• Dawna gorzelnia dworska
• Trzy tradycyjne kapliczki przydrożne
• Budynek dawnej szkoły
• Tradycyjna wiejska zabudowa

Bibliografia

1. Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
3. Historia wsi na stronie gminy Purda [data dostępu: 12.11.2013]
4. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
5. Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]