Małe Olecko

Małe Olecko
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olecki
Gmina	Wieliczki
Liczba ludności (2010)	192
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Małe Olecko
Położenie na mapie Polski Małe Olecko
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Małe Olecko (niem. Klein Oletzko, od 1938 r. Herzogshöhe) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie oleckim, w gminie Wieliczki. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko–gołdapskiego. Wieś w 2010 roku liczyła 192 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie: Małe Olecko, Nowy Młyn i Starosty. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Danuta Korszun.

Położenie

Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Pojezierzu Ełckim, nad południową odnogą Jeziora Oleckiego Małego, 10 km na południe od Olecka i 3 km na południowy zachód od Wieliczek. We wsi do Jeziora Oleckiego Małego wpływa rzeka Lega.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich terenów Prus Książęcych. W 1541 roku starosta Kasper von Aulack sprzedał Bartoszowi Leśnickiemu z Mazowsza osiem łanów sołeckich (był to las, który należało wykarczować). W zamian sołtys zobowiązał się do założenia wsi czynszowej na 60 łanach na prawie chełmińskim; osadnicy otrzymali dziesięcioletnią wolniznę. W 1542 roku książę Albrecht Hohenzollern wystawił przywilej lokacyjny dla tej wsi, potwierdzając akt sprzedaży. Bartosz otrzymał również ostrów o powierzchni jednego łana z karczmą nad Jeziorem Oleckim Małym; miał za to obowiązek jednej służby zbrojnej. Pierwsza lokacja prawdopodobnie nie powiodła się, bowiem już w 1559 roku podjął się ponownego zasiedlenia wsi, z taką samą dziesięcioletnią wolnizną. Małe Olecko należało do parafii ewangelickiej w Wieliczkach. Nazwa wsi pochodzi od nazwy jeziora, jednak obok niej aż do XX wieku funkcjonowała również nazwa Pierdzilewo.

Szkołę we wsi założono w drugiej połowie XVIII wieku (około 1763-1786). W 1935 roku zatrudnionych w niej było dwóch nauczycieli, a w ośmiu klasach uczęszczało do niej ogółem 105 uczniów. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono ponownie w sierpniu 1945 roku jako jedną z pierwszych szkół w powiecie oleckim; pracował w niej wówczas jeden nauczyciel.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1857 r. – 443 osoby

• 1933 r. – 518 osób

• 1939 r. – 402 osoby

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Wieliczkach.

Zabytki

• dawna karczma z przełomu XIX i XX wieku (dom nr 6)
• zespół dworsko-parkowy w Nowym Młynie z przełomu XIX i XX wieku
• cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej, Nowy Młyn

Bibliografia

1. Białuński Grzegorz, Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
2. Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1974.
3. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
4. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
5. Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
6. Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
7. Vervaltugsgeschichte [12.11.2013]