Skarżyn

Skarżyn
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Biała Piska
Liczba ludności (2010)	142
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-230
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Skarżyn
Położenie na mapie Polski Skarżyn
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Skarżyn (niem. Skarzinnen, od 1938 r. Richtenberg, w latach 1945–2005 Skarzyn) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Biała Piska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 142 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Mieczysław Kowalewski.

Położenie

Wieś położona jest na terenie Pojezierza Ełckiego, 9 km na wschód od Białej Piskiej, przebiega przez nią droga do Prostek. Około 1,5 km na zachód od wsi znajduje się Klacza Góra o wysokości 175 m n.p.m.

Dzieje miejscowości

Osada najprawdopodobniej istniała już przed wojną trzynastoletnią (1454–1466). Przywilej został wystawiony w 1452 roku na prawie magdeburskim – 45 łanów nadano Janikowi Wielkiemu z Pawłocina. W XV i XVI wieku wieś występowała pod nazwami Scarssintzer, Scarzinsky, Scarzyner. W 1539 roku źródła odnotowują istnienie we wsi karczmy oddanej w dziedziczną dzierżawę. Wieś poważnie ucierpiała w wyniku epidemii dżumy, która dotarła tu w czerwcu 1710 roku; zmarło wówczas 85 mieszkańców.

Szkołę we wsi założono w 1899 roku. W 1935 roku dwóch nauczycieli pracowało tu z 84 uczniami. Po II wojnie światowej otwarto ją ponownie już w październiku 1945 roku, pracował w niej wówczas jeden nauczyciel. Szkoła posiadała 4 izby lekcyjne. Jej długoletnim kierownikiem był Bolesław Chrzanowski.

W 1902 roku utworzono w Skarżynie parafię ewangelicką (wcześniej wieś należała do parafii w Białej Piskiej). W miejscu kościoła drewnianego, który spłonął, zbudowano w latach 1927–1929 nowy murowany. Po II wojnie światowej kościół został przejęty przez katolików i początkowo działał jako filiał parafii w Białej Piskiej, w 1989 roku erygowano w Skarżynie parafię rzymskokatolicką pw. Chrystusa Króla.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1864 r. – 239 osób

• 1867 r. – 247 osób

• 1871 r. – 235 osób

• 1895 r. – 338 osób

• 1925 r. – 380 osób

• 1939 r. – 378 osób

• 1988 r. – 162 osoby

Szkolnictwo

• szkoła podstawowa

Zabytki

• dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, z 1927-1929 roku; plebania, łącznik
• dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku; pochowany jest tutaj żołnierz armii rosyjskiej poległy podczas I wojny światowej
• kilka murowanych domów z początku XX wieku (nr 11, 13, 20, 23, 25)
• zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy, murowane

Ludzie związani z miejscowością

• Marek Konopka (ur. 1961) – polityk, senator, dyrektor szkoły podstawowej w Skarżynie w latach 1992–1996

Bibliografia

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
2. Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
3. Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51–57.
4. von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
5. Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
6. Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49–69.
7. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
8. Sawicki Ryszard, Dzieje wsi i parafii Skarżyn. Monografia historyczno-pastoralna, Znad Pisy, nr 15, 2006, ss. 52–77.
9. Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.09.2013]
10. Bank Danych Lokalnych GUS [05.09.2013]
11. Strona Urzędu Gminy Biała Piska [05.09.2013]