Ołownik

Ołownik
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	węgorzewski
Gmina	Budry
Liczba ludności (2010)	451
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	11-606
Tablice rejestracyjne	NWE
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Ołownik
Położenie na mapie Polski Ołownik
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Ołownik (niem. Launingken, od 1938 r. Sanden) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Budry. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 451 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Andrzej Grabarz.

Położenie

Wieś położona jest w Krainie Węgorapy, będącej naturalnym przedłużeniem obniżenia Wielkich Jezior Mazurskich, nad Węgorapą, 12 km na północny wschód od Węgorzewa, w pobliżu granicy z Obwodem Kaliningradzkim.

Dzieje miejscowości

Wieś po raz pierwszy była wzmiankowana w 1561 roku jako część dóbr Fryderyka von Kanitza. W tym czasie nazywana była Oloffnicken, Oloffnick, Hołownik, później również Gross Launicken. W 1616 roku książę Jan Hohenzollern stworzył w tej okolicy majątek szlachecki, który obejmował 8 łanów chłopskich w Więckach i 6 łanów w Ołowniku. W XIX wieku majątek należał do niemieckiego liberała Hermanna Contaga. Następnie stał się własnością rodziny von Sanden (do 1945 roku).

Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono w 1954 roku; w połowie lat 60. obejmowała ona cztery klasy.

W latach 1954–1972 sołectwo Ołownik należało do gromady Olszewo Węgorzewskie. Obejmowało wówczas wsie: Dąbrówka, Mniszki, Ołownik, Pochwałki, Rożny i Rososze. Obecnie do sołectwa Ołownik należą wsie: Ołownik, Ołownik PGR (wydzielony ze wsi Ołownik w pierwszej połowie lat 70. XX wieku) oraz Pochwałki.

Kultura

W Ołowniku znajduje się świetlica wiejska, którą opiekuje się Gminny Ośrodek Kultury w Budrach. W miejscowości realizowano projekt Dzieło Sztuki w Każdym Domu.

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Olszewie Węgorzewskim.

Ludzie związani z miejscowością

• Walter von Sanden-Guja (1888–1972) – autor książek przyrodniczych poświęconych ptakom wodnym Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Kierował kluczem rodzinnych majątków w Guji i Ołowniku.

Zabytki

W 1939 roku wybudowano w Ołowniku elektrownię wodną na Węgorapie; w wyniku budowy zapory powstał tu zalew. Po II wojnie światowej elektrownia została zmodernizowana i obsługiwała pobliskie wioski. W 1995 roku została sprywatyzowana, następnie wycofana z eksploatacji; zabytkowe przedwojenne urządzenia zniszczały i zostały zezłomowane; budynek został pozbawiony okien i drzwi. Od 2002 roku rozpoczęła się renowacja obiektu. Około 2 km na zachód od Ołownika znajduje się dwór w Pochwałkach (Friedrichswalde) z przełomu XIX i XX wieku – parterowy, frontem zwrócony ku parkowi o charakterze krajobrazowym z zachowanym starodrzewem; zachowała się część zabudowań gospodarczych, m.in. budynek dawnej łaźni. Obecnie stanowi własność prywatną. W Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie znajduje się zabytkowa remiza z Ołownika.

Bibliografia

Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Wakar Andrzej, Wilamowski Bohdan, Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1968.
Bank Danych Lokalnych GUS [30.07.2013]