Stare Uściany

Stare Uściany
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Pisz
Liczba ludności (2010)	159
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-200
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Stare Uściany
Położenie na mapie Polski Stare Uściany
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Stare Uściany (niem. Alt Uszanny, od 1905 r. Grünheide) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 159 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Mariola Nadarzyn.

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na Równinie Mazurskiej, około 15 km na południowy zachód od Pisza, we wschodniej części Puszczy Piskiej, która w okolicach Starych Uścian nazywana jest Lasami Kulickimi. Kilka kilometrów na północny wschód od wsi leży jezioro Pogubie Wielkie, a na wschód – Pogubie Małe.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w 1803 roku jako kolejna z niewielkich osad położonych na południe od Jeziora Nidzkiego. Mieszkańcy zatrudnieni byli przede wszystkim przy procesie wydobywania rudy darniowej, dostarczanej następnie do pobliskich hut – albo też przy wyrębie lasów i transporcie drewna do tartaków.

Szkołę we wsi założono w 1854 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 79 dzieci, a pracował jeden nauczyciel. W 1926 roku nauczyciel ze Starych Uścian opisywał trudności, na jakie napotyka w nauce języka niemieckiego: "Wyrażanie się ustne [uczniów] jest i pozostaje słabe. Przyczyny tego należy upatrywać właśnie w ‘języku ojczystym’. W większości wypadków podają niemiecki, ale w rzeczywistości jest to mazurski. I to się tak szybko nie zmieni; chyba żeby za używanie tej żałosnej mieszanki językowej groziła kara śmierci […]. Ja tego języka nie trawię – sit venia verbo. – Zostałem nawet przed panem radcą szkolnym oskarżony, że wymyślam Mazurom". Słowa te znakomicie ilustrują zarówno sytuację niemieckich nauczycieli na Mazurach, jak i mazurskich uczniów (oraz ich rodziców).

Na północny zachód od wsi znajdują się Nowe Uściany (niem. Neu Uszanny), które powstały w 1822 roku; w 1930 roku nazwę urzędowo zmieniono na Fichtenwalde; w 1939 roku liczyły 98 mieszkańców.

Aktualnie Stare Uściany są siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1857 r. – 138 osób

• 1864 r. – 159 osób

• 1867 r. – 193 osoby

• 1933 r. – 187 osób

• 1939 r. – 169 osób

• 1988 r. – 136 osób

Zabytki

• dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, na południowy zachód od wsi

Bibliografia

von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Szelichowski Stanisław, Uroki mazurskiej krainy. Krzyże 300 lat, Karwica i okolice, Warszawa 2006.
Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73–90.
Deutsche Verwaltungsgeschichte [15.08.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [15.08.2013]
Strona Urzędu Gminy Pisz [15.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [15.08.2013]