Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych

Ogólna charakterystyka

Ochrona gruntów rolnych to kompleks powszechnie obowiązujących przepisów prawnych nakładających na organy powiatowe, jednostki samorządowe, jednostki gospodarki uspołecznionej i osoby fizyczne prawny obowiązek oszczędnego dysponowania gruntami rolnymi na cele nie rolnicze, zakazując na tych gruntach prowadzenia działalności powodującej pogorszenie stanu gleb bądź ich zniszczenie, nakazując przedsiębranie określonych prawnie czynności zapobiegających takiemu pogarszaniu i zniszczeniu gleb oraz ustalających zadania i środki do przywracania urodzajności glebom zniszczonym, przez ich rekultywację.
Przepisem tym jest ustawa z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16 poz. 78 ze zmianami).
W myśl przytoczonej definicji o ochronie gruntów rolnych oraz ustawy na cele nierolnicze można przeznaczyć grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku — inne grunty o niższej przydatności rolniczej.
Grunty rolne przeznaczone do wyłączenia z produkcji rolnej muszą być ujęte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Należności i opłaty roczne pobierane za wyłączenia gruntów z produkcji rolnej tworzą środki Terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych (FOGR). Przychodami Funduszu dysponuje samorząd województwa. Środki te nigdy do końca nie są znane, nie można ich ustalić z pewnym wyprzedzeniem, gdyż zależą one od:

• ruchu inwestycyjnego w województwie;
  
• klasy gruntów wyłączanych (np. powiat kłodzki posiada słabe gleby, a zatem opłaty za wyłączenie gruntów znikome);
  
• wartości rynkowej gruntu w danym powiecie (wartość rynkowa gruntu przewyższa wartość opłaty za wyłączenie gruntów z produkcji rolniczej upraw w powiecie legnickim).
  

Środki FOGR

po odliczeniu 20% przychodów na Fundusz Centralny — przeznaczone są na ochronę i poprawę jakości gruntów rolnych przewidzianą ustawą, a w szczególności na:

• rekultywację na cele rolnicze gruntów, które utraciły lub zmniejszyły swą wartość użytkową;
  
• rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych;
  
• użyźnianie gleb o niskiej wartości produkcyjnej, ulepszanie rzeźby terenu i struktury przestrzennej gleb, usuwanie kamieni i odkrzaczanie;
  
• przeciwdziałanie erozji gleb na gruntach rolnych, w tym zwrot kosztów zakupu sadzonek, nasion, utrzymania w stanie sprawności technicznej urządzeń przeciwerozyjnych oraz wypłaty ewentualnych odszkodowań;
  
• budowę i renowację zbiorników wodnych służących małej retencji — budowę i modernizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych;
  
• wdrażanie i upowszechnianie wyników prac naukowo-badawczych związanych z ochroną gruntów rolnych;

wykonywanie badań płodów rolnych w strefach ochronnych, oraz niezbędnych dokumentacji i ekspertyz z zakresu ochrony gruntów rolnych;

• wykonywanie zastępcze obowiązków określonych w ustawie;
  
• rekultywację nieużytków i użyźnianie gleb na potrzeby nowo zakładanych pracowniczych ogrodów działkowych;
  
• zakup sprzętu pomiarowego i informatycznego oraz oprogramowania, niezbędnego do zakładania i aktualizowania operatów ewidencji gruntów oraz prowadzenia spraw ochrony gruntów rolnych, do wysokości 5% rocznych dochodów Funduszu.
  

Środki Funduszu Terenowego powinny być w pierwszej kolejności przeznaczone na wykonywanie prac na obszarze tych gmin, w których powstają, dochody Funduszu oraz istnieją warunki uzyskania wzrostu produkcji rolniczej rekompęnsujacej straty poniesione w wyniku zmniejszenia obszaru gruntów rolnych.
Przy przydzielaniu środków Funduszu terenowego właścicielom gruntów, na ich wniosek, należy uwzględniać ich udział własny w kosztach robót oraz efektywność projektowanych przedsięwzięć.
Ze środków Terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych pokrywa się jedynie koszty rekultywacji zdegradowanych lub zdewastowanych gruntów przez nie ustalone osoby lub w wyniku klęsk żywiołowych.

Występowanie w regionie

Środki FOGR w województwie warmińsko-mazurskim.
Tabela.Stan środków Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych i ich wykorzystanie wg województw w latach 2002-2007

Bibliografia

Ochrona Środowiska, GUS, Warszawa 2003-2008.