Bajdy

Bajdy
Bajdy
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Zalewo
Liczba ludności (2010)	192
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Bajdy
Położenie na mapie Polski Bajdy
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Bajdy (niem. Boyden) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Zalewo. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946-1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 192 mieszkańców (łącznie z osadą Brzeziniak). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Tadeusz Teodorski.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, 6 km na północny zachód od Zalewa, przy granicy z powiatem ostródzkim.

Dzieje miejscowości

Bajdy. Pałac w okresie międzywojennym

Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych obszarów państwa Zakonu Krzyżackiego w 1388 roku. Miejscowość miała charakter wsi pruskiej. Jej pierwotna nazwa brzmiała Boyden i stanowiła nawiązanie do imienia pruskiego zasadźcy Boydy. Początkowo obszar wsi obejmował 24 łany. W 1782 roku miejscowość składała się z zaledwie trzech budynków mieszkalnych. W 1858 roku Bajdy były zamieszkane przez 128 osób, żyjących w siedmiu domach. Podczas I wojny światowej tutejszy majątek kupił przedsiębiorca, który wybudował we wsi mleczarnię i uruchomił produkcję sera tylżyckiego. W okresie międzywojennym w centrum wsi ówczesny właściciel majątku, Erich Edler von der Planitz wzniósł okazały pałac z wysoką wieżą widokową. W 1928 roku pałac zakupił notariusz z Zalewa Kurt Sender, który w 1935 roku sprzedał go państwu. Władze hitlerowskie uruchomiły tu specjalną szkołę (Reichsführerinnenschule) dla młodych entuzjastek młodzieżowego ruchu narodowo-socjalistycznego. Placówkę prowadził Związek Dziewcząt Niemieckich - żeńska sekcja Hitlerjugend dla dziewcząt w wieku 14-18 lat. W szkole w Bajdach przygotowywano dziewczęta do roli działaczek partyjnych, a także "czysto aryjskich żon i matek"; "nauka" obejmowała m.in. szkolenie ideologiczne, zajęcia kulturalne, sport. W czasie wojny z pałacu korzystało również wojsko (kwaterunek oraz szkolenia). W latach 1937-1939 miejscowość liczyła 240 mieszkańców.

Szkoła narodowo-socjalistyczna dla dziewcząt w pałacu w Bajdach

Pałac został zniszczony w 1945 roku; w styczniu tego roku w wyniku działań wojennych zawalił się dach budynku, a następnie rozszabrowano jego wyposażenie; w następnych latach ulegał dalszej dewastacji. Przez kilka lat stały jeszcze ściany wnętrz oraz wieża, później te resztki zostały rozebrane. Obecnie po dawnym założeniu przypominają pozostałości schodów do pałacu i zarośnięte resztki murów.

Po zakończeniu II wojny światowej w latach 1945-1946 wieś nosiła nazwę Bajdowo, wkrótce potem założono tu spółdzielnię produkcyjną (jedną z niewielu na terenie ówczesnego powiatu morąskiego, które nie zostały rozwiązane w 1956 roku). a Obecnie w Bajdach znajduje się plac zabaw dla dzieci oraz dwa boiska sportowe.

Staw przed pałacem. Widok obecmny

Zabytki

• Pozostałości dawnego pałacu

Bibliografia

1. Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.
2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
3. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo [data dostępu: 5.03.2014]
4. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.03.2014]
5. Deutsche Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 5.03.2014]
6. Bajdy na Marienburg.pl [data dostępu: 5.03.2014]
7. Pomorskie Forum Eksploracyjne [data dostępu: 5.03.2014]