Dziarny

Dziarny
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Iława
Liczba ludności (2010)	170
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Dziarny
Położenie na mapie Polski Dziarny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Dziarny (niem. Gross Sehren) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 170 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą: Dziarny, Dziarnówko, Katarzynki, Kozianka, Mały Bór, Nowy Ostrów, Papiernia, Smolniki i Rodzone. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jan Zieliński.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, na południe od Jeziora Iławskiego, 4,5 km na południowy wschód od Iławy i na wschód od drogi wojewódzkiej nr 536.

Dzieje miejscowości

Pierwotnie na tym obszarze istniała osada pruska. W 1317 roku omawiane tereny zostały połączone z Iławą drogą, która biegła wzdłuż rzeki Iławki. Z tego też roku pochodzi wzmianka, w której pojawia się nazwa wsi. W 1414 roku Dziarny zostały zniszczone. Wieś opustoszała po wojnie trzynastoletniej, co zmusiło ostatecznie Zakon Krzyżacki do wystawienia nowego przywileju lokacyjnego. W 1507 roku z 50 łanów należących do wsi aż 20 było nieobsadzonych.

W 1789 roku we wsi funkcjonował folwark. Dziarny składały się wówczas z ośmiu budynków mieszkalnych. W tym czasie majątek wchodził w skład klucza dóbr rodziny von Finkenstein. W 1905 roku Dziarny były już samodzielnym majątkiem ziemskim obejmującym obszar 426 ha. Pierwsza szkoła została założona na przełomie XVIII i XIX stulecia. W latach 1870-1872 wzniesiono nowy budynek szkolny. W pierwszej połowie stulecia we wsi funkcjonował również tartak. W 1933 roku Dziarny (łącznie z Zieloną Karczmą, Małym Borem, Katarzynkami, Rodzonem, Pustkowem, Smolnikami oraz Nowym Ostrowiem) były zamieszkane przez 478 osób.

Liczba mieszkańców (łącznie folwark i wieś)

1817 - 172 osoby

1831 - 232 osoby

1864 - 250 osób

1871 - 278 osób

1885 - 299 osób

1895 - 262 osoby

1905 - 165 osób (tylko folwark)

Zabytki

• Zespół folwarczny z przełomu XIX i XX wieku; składa się z części folwarcznej obejmującej dawne podwórze i przylegający do niego park oraz kolonii mieszkalnej robotników folwarcznych. Budynki murowane, obecnie znacznie przebudowane lub rozebrane; części założenia współczesne budynki gospodarcze; w kolonii mieszkalnej zachowały się trzy budynki
• Park dworski z przełomu XIX i XX wieku
• Cmentarz ewangelicki z przełomu XIX i XX wieku, na zachodnim skraju wsi, przy drodze polnej, własność parafii ewangelickiej; obiekt nieczynny; powierzchnia 0,04 ha

Bibliografia

Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Plan zagospodarowania przestrzennego gminy Iława 2003: Uchwała Nr XIII/108/2003 z dnia 3 grudnia 2003 [05.03.2014]
Strategia rozwoju gminy Iława 2000-2015 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]