Ełdyty Wielkie

Ełdyty Wielkie
Ełdyty Wielkie. Kościół pw. św. Marcina
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	lidzbarski
Gmina	Lubomino
Liczba ludności (2010)	345
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Ełdyty Wielkie
Położenie na mapie Polski Ełdyty Wielkie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Ełdyty Wilekie (niem. Elditten) - wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Lubomino. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 345 mieszkańców (łącznie z Zajączkami). W skład sołectwa wchodzą wsie: Ełdyty Wielkie, Ełdyty Małe, Świękity i Zajączki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wiesław Rosiecki.

Położenie

Miejscowość położona na Pojezierzu Olsztyńskim, w pobliżu Pasłęki, w odległości 8 km na wschód od Miłakowa.

Dzieje miejscowości

Wieś została lokowana w roku 1289 przez ówczesnego biskupa warmińskiego Henryka Fleminga. Miejscowość powstała na dawnym pruskim polu osadniczym o nazwie Elditten. 110 włók ziemi biskup Fleming podarował swojej siostrze Walpurgis i szwagrowi Konradowi Wendepfaffe. W XIV stuleciu wybudowano kościół pw. św. Marcina – najstarszą świątynię na Warmii. W latach 1667-1908 majątek w Ełdytach Wielkich stanowił własność rodziny Hatyńskich (von Hatten). Obejmował obszar około 650 ha. W 1721 roku właścicielem wsi był Zygmunt Stӧssel. W 1747 roku przed sądem w Ornecie stanęła jedna z mieszkanek wsi – Dorota Zeger. Kobieta został oskarżona o konszachty z diabłem i odprawianie czarów. Sędzia skazał Zeger na śmierć – miała zostać spalona na stosie. Jednak właściciel Ełdyt Wielkich – Teodor von Hatten zmienił wyrok: Zeger ścięto toporem a ciało spalono. W 1783 roku miejscowość składała się z 30 budynków. W tym czasie we wsi działał młyn wodny oraz wiatrak. W 1818 roku Ełdyty Wielkie były zamieszkane przez 133 osoby. W 1939 roku wieś liczyła 249 mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej Ełdyty Wielkie uzyskały status wsi sołeckiej. W 1998 roku miejscowość była zamieszkana przez 312 osób. W miejscowości zlokalizowany jest przystanek PKS, nad rzeką Pasłęką funkcjonuje mała elektrownia wodna.

Ludzie związani z miejscowością

...

Zabytkowy dwór w XIX wieku

Zabytki

• Kościół gotycki z XIV wieku, restaurowany w 1883 oraz 1903 roku; we wnętrzu zachowała się płyta nagrobna pochodząca z 1. połowy XVIII stulecia, rzeźba w prawym ołtarzu bocznym z 2. połowy XVI wieku, ludowo-barokowe rzeźby przedstawiające św. Rocha i Józefa z Dzieciątkiem (XVIII w.), regencyjna lampa wieczna z ok. 1730 roku.
• Cmentarz przykościelny
• Kapliczka słupowa, znajdująca się przy dawnej drodze prowadzącej do dworu
• Dwie tradycyjne kapliczki przydrożne
• Zespół dworsko-parkowy z XIX wieku
• Pozostałości cmentarza rodowego dawnych właścicieli majątku

Ełdyty Wielkie. Kapliczka słupowa z XIX wieku

Multimedia

• Turystyczny Ekspress - audycja Radia Olsztyn. Autor: Alicja Kulik. Emisja: 15.09.2008r.

Media:Ełdyty Wielkie - A.Kulik.mp3

Bibliografia

1. Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
2. Chrzanowski Tadeusz, Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii, Olsztyn 1978.
3. Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
4. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
5. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 10.03.2014]
6. Polska Niezwykła [data dostępu: 5.03.2014]
7. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 5.03.2014]

Zobacz też

• Ełdyty Małe