Kałduny

Kałduny
Kałduny. Pocztówka z 1938 roku
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Iława
Liczba ludności (2010)	329
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kałduny
Położenie na mapie Polski Kałduny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kałduny (niem. Gross Schönforst) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 329 mieszkańców (łącznie z osadami Julin i Lowizowo). W skład sołectwa wchodzą: Kałduny, Julin i Lowizowo. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Daniela Wysocka.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, na wschód od jeziora Łabędź, 7 km na północny wschód od Iławy i na południe od drogi krajowej nr 16.

Dzieje miejscowości

Miejscowość została założona w 1323 roku. Pierwsi osadnicy byli wolnymi Prusami. W tym czasie wieś nosiła nazwę Gross Schonforst. Dokument lokacyjny został wystawiony przez komtura dzierzgońskiego Luthera von Braunschweiga.

Od XIV do XVII stulecia Kałduny miały własną świątynię. Kościół uległ dewastacji i ostatecznie został rozebrany. Obok wsi istniały dobra ziemskie zwane Schonforst, które zostały przekształcone w folwark. Pod koniec XVIII wieku w Kałdunach istniały 24 zagrody chłopskie. W roku 1893 niejaki Schubring założył we wsi gospodę, w której znajdował się również sklep. Natomiast przy drodze do Iławy znajdował się zajazd należący do niejakiego Schluppa, a następnie do Falka, kupca pochodzącego z Iławy.

Na początku XX stulecia Kałduny były własnością księcia von Reuss-Gera. W tym czasie wzniesiona została dwuklasowa szkoła oraz przylegające do niej mieszkanie nauczyciela.

Liczba mieszkańców, budynków mieszkalnych i gospodarstw w następujących latach wynosiła:

• 1817 – 110 osób, 25 domów
• 1864 – 428 osób, 55 domów
• 1871 – 448 osób, 55 domów
• 1885 – 515 osób, 67 domów
• 1895 – 461 osób, 66 domów
• 1905 – 421 osób, 65 domów
• 1933 – 284 osoby
• 1939 – 377 osób, 110 gospodarstw (łącznie z Julinem)

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Królowej Polski w Rudzienicach.

Zabytki

• cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku, 1,5 km na północ od wsi, przy polnej drodze do Rudzienic; własność parafii ewangelickiej, obiekt nieczynny, powierzchnia 0,3 ha

Bibliografia

Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Plan zagospodarowania przestrzennego gminy Iława 2003: Uchwała Nr XIII/108/2003 z dnia 3 grudnia 2003 [05.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Strategia rozwoju gminy Iława 2000-2015 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS 05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]