Pieny

Pieny
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bartoszyce
Sołectwo	Wiatrowiec
Liczba ludności (2010)	58
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Pieny
Położenie na mapie Polski Pieny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Pieny (niem. Pöhnen) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Sępopol. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 58 mieszkańców (łącznie z Rygarbami). Wieś wchodzi w skład sołectwa Wiatrowiec, w którym funkcję sołtysa sprawuje obecnie Teresa Podrez.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Sępopolskiej, nad Łyną, 10,5 km na wschód od Bartoszyc i 6 km na południowy zachód od Sępopola.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1414 roku, które opisywały straty poniesione podczas wojny polsko-krzyżackiej. Określana jest w nich jako wieś pruska. W połowie następnego stulecia zasiedlili ją osadnicy z Mazowsza. W 1616 roku niejaki Maciej Polak, wolny chłop, sprzedał posiadane tu łany Truschessowi von Waldburgowi. Do końca XVII wieku w rękach tej rodziny znajdowała się już cała wieś. Sytuacja zmieniła się dopiero w początkach XIX wieku – w 1823 roku wieś kupili Kobylińscy z Wiatrowca i jako folwark włączyli do swych rozległych dóbr (łącznie 757 ha w 1889 roku). W 1857 roku Pieny liczyły 60 mieszkańców. Własnością Kobylińskich majątek pozostał do końca XIX wieku; w okresie międzywojennym należał do baronów von Schmidtsecków i zajmował wówczas obszar prawie 400 ha.

W drugiej połowie XIX wieku tutejszy dwór najprawdopodobniej pełnił funkcję rządcówki. Został rozbudowany (część piętrowa) po zmianie właścicieli na początku XX wieku.

Po II wojnie światowej wieś wchodziła w skład sołectwa Wiatrowiec. Na bazie dawnego folwarku uruchomiono tu państwowe gospodarstwo rolne. W kolejnych spisach powszechnych Pieny były ujmowane łącznie z Rygarbami. Obie miejscowości liczyły w 1983 roku 101 mieszkańców; w Rygarbach działał również najbliższy punkt biblioteczny.

Zabytki

• dwór w Pienach z początku XX wieku; bryła i wystrój elewacji zachowane w bardzo dobrym stanie technicznym
• park dworski (2 ha), założony w stylu krajobrazowym, położony na tarasie nadzalewowym Łyny, z gęstą siecią cieków wodnych i ze stawem; układ parku nieczytelny, obiekt zaniedbany
• zespół folwarczny z drugiej połowy XIX wieku: dwie stodoły, wozownia, chlewnia; nie zachowała się kolonia mieszkalna robotników folwarcznych

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Sępopol, Sępopol 2005 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]