Jan Albert Waza

Jan Albert Waza
Jan Albert Waza, źródło: Poczet biskupów warmińskich, pod red. Stanisława Achremczyka, Olsztyn 2008, 510 ss.
Data i miejsce urodzenia	26 maj 1612 Warszawa
Data i miejsce śmierci	29 grudzień 1634 Padwa
Przyczyna śmierci	choroba podobna na ospę
Zawód	biskup warmiński

Jan Albert Waza (ur. 26 maja 1612 r. w Warszawie, zm. 29 grudnia 1634 r. w Padwie) – biskup warmiński w latach 1621–1633.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Jan Albert Waza nie przyjął święceń wyższych, gdyż był niepełnoletni. Pobierał nauki u ks. Gabriela Prewancjusza–Władysławskiego.

Praca

Zygmunt III pragnął zapewnić swoim synom trony biskupie. Mimo, iż posiadał formalnie koronę szwedzką i polską, to o tej pierwszej nie miał co w praktyce marzyć. Kapituła warmińska nie robiła królowi problemów w obsadzie Jana Alberta Wazy na biskupstwie warmińskim. Papież zatwierdził wybór Jana na biskupa 10 października 1621 r. Ponieważ Jan nie był pełnoletni, Grzegorz XV mianował go 21 października Wieczystym Administratorem Biskupstwa Warmińskiego. Przydzielił mu także współrządcę diecezji w osobie kanonika Michała Działyńskiego.
Jan nigdy nie przybył na Warmię. Wysłał w swoim zastępstwie archidiakona warszawskiego i sekretarza królewskiego Pawła Piaseckiego. 15 stycznia 1622 r. w katedrze we Fromborku uroczyście przedstawiono nowego biskupa. Waza nie był obecny w świątyni. Wybór królewicza spotkał się ze sprzeciwem szlachty. Sejm zatwierdził Wazę dopiero w 1631 r.
Za formalnych rządów Jana Alberta Wazy duże znaczenie miała działalność Michała Działyńskiego, który opiekował się diecezją warmińską.
W 1632 r. Jan został przeniesiony na biskupstwo krakowskie i mianowany kardynałem.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Za czasów panowania Jana Alberta Wazy nastąpiło wzmocnienie prerogatyw biskupich wobec kapituły. Biskup uzyskał prawo przewodniczenia kapitule podczas wyboru nowego kanonika.
W XVII w. po najeździe szwedzkim Warmia się wyludniła. Jan został zmuszony do zniesienia szarwarku w zamian za podniesiony czynsz. Faktycznie nigdy nie wprowadzono tego prawa.
Jan podarował katedrze fromborskiej: złoty kielich z ampułkami, złotą figurkę św. Andrzeja oraz wyszywane złotem szaty liturgiczne. Przeznaczył także w testamencie znaczną sumę pieniędzy na jezuicką rezydencję w Reszlu.

Ciekawostki

Jan Albert Waza był trzecim synem Zygmunta III i jego drugiej żony, arcyksiężniczki austriackiej Konstancji Habsburżanki. Został wybrany biskupem warmińskim w wieku 9 lat.

Bibliografia

Obłąk Jan, Kopiczko Andrzej,Historia Diecezji i Archidiecezji Warmińskiej, Olsztyn 2010, 261 ss.

Poczet biskupów warmińskich, pod red. Stanisława Achremczyka, Olsztyn 2008, 510 ss.