Bażyna czarna
Bażyna czarna (Empetrum nigrum L.) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych (Ericaceae).
Spis treści
Morfologia
Wieloletnia zimozielona płożąca krzewinka, całkowicie mrozoodporna, pokrojem przypominająca wrzos. Jej gałązki, a także liście są gruczołowato owłosione. Osiąga wysokość 15-50 cm. Liście ciemnozielone, igiełkowe, równowąskie spodem prawie zrośnięte, z białym kantem. Wyrastają w gęstych okółkach po 3-4. Roślina obupłciowa lub dwupienna (u różnych podgatunków). Jasnoróżowe kwiaty zebrane w kilkukwiatowe baldachogrona na szczytach pędów. Działki kielicha orzęsione, korona dzbaneczkowatego kształtu. Jeden górny słupek z kilkukomorową, pękatą zalążnią i szerokim, podzielonym na kilka płatów znamieniem, które utrzymuje się jeszcze długo po przekwitnięciu kwiatów. Pręciki na długich nitkach z czerwonawymi pylnikami. Kwitnie od kwietnia do czerwca, jest owadopylna lub wiatropylna.
Owoc stanowi kulista, czarna, jagoda o średnicy do 5 mm.
Rozmieszczenie i ekologia
Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej na obszarach o klimacie arktycznym i umiarkowanym. W Polsce występuje na torfowiskach, głównie w północnej części kraju oraz na halach w Sudetach i Karpatach. Występuje również nad morzem, w zbiorowisku roślinnym zwanym borem bażynowym. Bażyna czarna jest reliktem polodowcowym.
Siedlisko bażyny stanowią borówczyska i torfowiska nizinne. W górach rośnie w wilgotnych zaroślach kosodrzewiny oraz na torfowiskach i halach górskich. Lubi gleby torfowe, kwaśne i wilgotne. Na nizinach jest średnio pospolita, w górach jest rośliną rzadką.
Wartość użytkowa
Jagody bażyny czarnej są niesłodkie i jadalne (niektóre źródła podają, że owoce bażyny czarnej są niejadalne). Jagody są bogate w witaminy: C i PP oraz w mikroelementy takie jak jod i lit. W dawnych czasach sok z jagód używano do farbowania płótna i wełny na kolor brunatny i czerwony (po zmieszaniu z ałunem).
Roślina w skali kraju rzadka, objęta ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na "Czerwonej Liście" w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria V).
Ciekawostki
Epitet nigrum znaczy czarne i nawiązuje do koloru owoców bażyny.
Bibliografia
K. Zarzycki, Z. Szeląg: Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20.
